Lode Dieltiens, dé dirigent Vlaams Nationaal Zangfeest, is niet meer

Dieltiens studeerde aan wat toen nog het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen – een instituut dat sinds een tijdje alleen nog maar Koninklijk wil zijn en niet langer Vlaams – en het Lemmensinstituut. Hij kreeg daar onder meer les van mensen als Flor Peeters, Marinus De Jong en Staf Nees. Op zijn studiejaren volgde een jarenlange loopbaan als leraar aan de Lierse muziekacademie en als docent aan het Antwerpse Conservatorium en aan het Lemmensinsituut. Generaties musici herinneren hem als de vaderlijke professor notenleer die hun ook de knepen van de muziekdidactiek bijbracht en die de saaie lessen theorie tocj op een boeiende manier wist te brengen. Hij gaf overigens de muziekmicrobe niet alleen aan zijn leerlingen door. Ook zijn kinderen, de cellist Roel, de pianiste Veerle en de blokfluitist Koen, groeiden uit tot begaafde musici.

Maar zijn muziekkennis bleef niet beperkt tot het klaslokaal. Als koordirigent, als organist en cantor, maar vooral ook als componist bouwde hij bij een breder publiek een gedegen reputatie op. Hij bewerkte heel wat vols- en kerstliederen voor koor en componeerde zelf ook een aantal religieuze werken, onder meer het motet Benedicat Vobis en een Nederlandse volksmis. Opvallend aan dit werk was dat hij koor- en samenzang combineerde. De aandacht voor samenzang en daarbij aansluitend voor het volkslied kwam er onder invloed van Hullebroeck en Preud’homme maar vooral ook op aandringen van Willem De Meyer. ‘Nachtegaaltje’, ‘Boerenbal’, ‘Nu kan de Lente komen’ … het waren maar een paar van de talloze liederen die hij schreef. Hij schreef die liederen ook met overtuiging. Een genre, een compositie was voor hem nooit te min. Op die manier stond hij als componist ook echt tussen zijn publiek. Maar een lied dat enkel op papier staat en niet wordt uitgevoerd leeft niet. 

Vlaams Nationaal Zangfeest

Toen Dieltiens in 1956 de vraag kreeg om enkele van zijn liederen op het Vlaams Nationaal Zangfeest te komen dirigeren, ging hij met plezier op die vraag in. Het beviel hem blijkbaar zelfs zo goed dat hij vanaf 1956 tot in 2001 trouw ieder jaar op de afspraak was om op het zangfeest, koor, orkest en een tien- tot twintigduizendkoppig publiek te dirigeren – een oefening die voor een musicus vaak minder evident is dan het op het eerste gezicht lijkt. Een van zijn liederen, ‘Opstanding’, op een tekst van Clem De Ridder, zou trouwens gedurende de jaren vijftig en zestig een vaste waarde zijn op het Vlaams Nationaal Zangfeest. Het vertolkte perfect het gevoel van een Vlaamse Beweging die uit een ‘catacombentijd’ komend terug uitgroeide tot een massabeweging en een politieke factor.

Componisten die de eigen liederen kwamen dirigeren waren geen ongewoon beeld op het zangfeest. Vanaf het eerste zangfeest in 1933, waar Jef Van Hoof verschillende van zijn composities dirigeerde, passeerde een indrukwekkende stoet componist-dirigenten de pupiter op het zangfeestpodium: Mortelmans, Hullebroeck, Feremans, Preud’homme, Tinel … het zijn maar enkele van de vele grote namen uit de muziekwereld die hun medewerking verleenden aan het Vlaams Nationaal Zangfeest en die daar vaak ook nog liederen voor componeerden. In dat illustere gezelschap viel Dieltiens vooral op door zijn bescheidenheid, niet altijd een opvallende gave bij dirigenten, maar ook dor de loyale manier waarop hij al die jaren aan het zangfeest meewerkte. Zo ging hij overtuigd mee in de evolutie om vanaf de jaren zestig in het zangfeest ook eigentijdse muziek te brengen, iets wat bij veel andere klassieke componist-dirigenten nogal wat protest uitlokte. Toen hij 85 werd bracht het ANZ op het 74e zangfeest een mooie hulde aan Dieltiens met de opvoering van zijn werken ‘De Gewijden’ en ‘Boerenbal’, een hulde die hij na jarenlange trouwe dienst dubbel en dik verdiende. 

Samen met de pianist Jos Mertens sluit Lode Dieltiens een lange traditie uit de Vlaamse muziekbeweging af waarbij componisten hun muziek inschakelden in, en in het geval van Van Hoof zelfs volledig ten dienste stelden van, de Vlaamse ontvoogdingsstrijd. De muziek werd in die traditie niet alleen ingezet als strijdmiddel om tot een culturele ontvoogding te komen, maar vaak ook om zeer concrete politieke eisen kracht bij te zetten. Zo kreeg een manifestatie als het Zangfeest vanaf zijn oorsprong een dubbele rol van culturele manifestatie en politieke meeting, waarbij beide aspecten onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Dat hedendaagse kunstenaars niet meer hetzelfde engagement ten opzichte van de Vlaamse Beweging toonden is net grotendeels het gevolg van het succes van de generatie van Dieltiens en de generaties daarvoor. De culturele ontvoogding die zij nastreefden is vandaag een feit en dat is zonder twijfel mee de verdienste van iemand als Lode Dieltiens.

Paul Cordy is o.a. auteur van ‘Wij zingen Vlaanderen vrij. Het verhaal achter 75 jaar Vlaams Nationaal Zangfeest ‘(ANZ/Davidsfonds)

Foto: (c) Cobra, VRT