Loopgravenoorlog in onderwijs met onze leerlingen als slachtoffer

Recent liet Philip Brinckman, de voorzitter van de Commissie Beter Onderwijs, in de media opnieuw zijn ontgoocheling blijken over de geringe effecten die het concluderend rapport van de commissie tot nog toe heeft gehad in het onderwijsbeleid en het concrete werkveld.

Op vraag van onderwijsminister Ben Weyts werd deze commissie met 15 leerkrachten en academici opgericht na de bekendmaking van de voor Vlaanderen rampzalige PISA-resultaten in december 2019. De bedoeling was om aanbevelingen te doen om het kwaliteitsprobleem in het Vlaamse onderwijs op te lossen. In oktober presenteerde Brinckman het rapport met 58 adviezen voor de scholen, de koepels, de lerarenopleidingen en de politiek. Acht maanden na datum blijft het dus verdacht stil.

Koele koepels, vervaarde vakbonden

Een maand geleden bevroeg Jan Laeremans minister Weyts al hierover omdat er toen ook al verschillende gelijkaardige signalen waren van betrokken commissieleden. Veel onderwijsverstrekkers en vooral de koepels zijn een koele minnaar van een aantal adviezen uit het rapport. Minister Weyts antwoordde toen dat overleg en debat hierbij cruciaal zijn en dat zoiets nu eenmaal zijn tijd vergt aangezien het de bedoeling is om tot een grote mate van consensus te komen.

Maar mijns inziens denken er daar toch een paar vooral vanuit het eigen belang en vrezen ze dat een reeks voorgestelde maatregelen een gevaar betekenen voor hun autonomie en macht, zoals de oprichting van een algemeen Kenniscentrum Onderwijs dat evidence based pedagogische praktijken zal onderzoeken en verspreiden, wat natuurlijk in zekere mate in concurrentie zou staan tegenover de net- en koepelgebonden afzonderlijke pedagogische begeleidingsdiensten.

Maar de schuld van deze patstelling ligt niet enkel bij de onderwijsverstrekkers. Als het gaat om het aantrekkelijker maken van het lerarenberoep opdat we kwaliteitsvolle profielen richting het onderwijs kunnen aantrekken en vooral binnen de sector kunnen houden om zo ons onderwijs een kwaliteitsinjectie te geven, staan de vakbonden ook snel op de rem. Aan bepaalde heilige huisjes (zoals het te rigide benoemingsstelsel) mag er niet getornd worden. Er mag enkel op z’n typisch Vlaams een kotje bij gebricoleerd worden in plaats van te kiezen voor een grondige renovatie.

De ASO-bril

Daarnaast had de regering ook al bepaalde voorstellen uit het rapport meteen kunnen laten opstarten. Ik denk hierbij aan de suggestie om een aparte ‘Staten-Generaal’ op te richten die zich buigt over het niveau en de uitdagingen van ons technisch en beroepsonderwijs. Daar toonden de peilingsproeven PAV van de 3^de graad BSO twee maand geleden nog dat de situatie desastreus is.

Want als het gaat over ons onderwijs, wordt dat ook nog te vaak bekeken door een ASO-bril. Dat leerden ons ook de coronacrisis en de schoolsluitingen waarbij bepaalde mensen beweerden dat je met afstandsonderwijs de leerachterstand kon beperkt houden. Diezelfde lieden beweren nu dat afstandsleren en blended learning ook ingezet kunnen worden in tijden van acuut lerarentekort. Dat blended learning veel minder personeelsinzet zou vergen is een van de meest achterlijke aannames die er bestaat.

Het volstaat om eens te polsen naar de bevindingen van enkele leraren die dit in de coronacrisis uit noodzaak moesten doen om dat in te zien. Je kunt het misschien nog beweren voor bepaalde delen van theoretische vakken, maar leer maar eens lassen, timmeren, haar kappen of zorgbehoevenden verbedden zonder leraar… In zekere zin kan je het veel beleids- en nieuwsmakers hun blikveld ook niet kwalijk nemen aangezien ze zelf producten zijn van ASO-colleges of athenea, ik ben er immers ook zo een. Net daarom zou zo’n Staten-Generaal een grote meerwaarde zijn, te meer omdat ook niet alle competenties binnen de arbeidsmarktgerichte opleidingen te reduceren vallen tot STEM (waar al een platform voor bestaat).

Verraderlijke onderstromen en pedant bijbelgezwaai

Verschillende experten stellen dus dat het onderwijs vastzit in een loopgravenoorlog tussen politiek, koepels en vakbonden. Het water tussen de verschillende oevers is telkens te diep en moeilijk te bevaren vanwege verraderlijke onderstromen. Het probleem is complex en vergt een langetermijnvisie, makkelijke oplossingen zijn er niet. Daardoor is het voor ministers die erop gericht zijn om binnen het bestek van een legislatuur electorale punten te scoren, inderdaad niet makkelijk om op dit domein met trofeeën te zwaaien.

Het rapport van Brinckman en co is een zeer goede basis, het is te waardevol om zomaar in de schuif te doen belanden. De N-VA-leden zitten er constant letterlijk mee te zwaaien in het parlement en beweren zelfs dat het de Bijbel van ons onderwijs zou moeten zijn. Maar het doet momenteel ietwat denken aan een godsdienstleerkracht die met de Heilige Schrift zit te zwaaien, terwijl de grote meerderheid van z’n klas ongelovigen zijn. In dit debat hebben we geen pedante paters nodig maar passievolle missionarissen van kwaliteit en excellentie met overtuigingskracht, die misschien zacht spreken maar wel mensen kunnen verzamelen rond een gemeenschappelijk elan.

Op naar een educatieve New Deal(?)

Zoals Jan Laeremans ook zei in zijn actuele vraag van verleden woensdag: de huidige ad-hoc aanpak zet misschien stappen in de goede richting, maar het zijn slechts kleine stapjes die eigenlijk te laat komen. Het streven naar een globaal actieplan is niet inherent onrealistisch. Als iedereen het belang van de leerlingen, hun leerprestaties en ontwikkelingskansen vooropstelt boven politiek gewin en gespin, boven bescherming van de eigen zuil en boven (budgettair) kortetermijndenken, dan is er zeker common ground te vinden om uiteindelijk tot een New Deal op onderwijs te komen die de positie van de leraar en de sociale vooruitgang opnieuw voedt.

De loopgravenoorlog op onderwijs heeft al te veel educatieve slachtoffers opgeleverd. Slachtoffers in termen van leraren die net zoals ikzelf en verschillende kennissen gedesillusioneerd het onderwijs hebben verlaten, slachtoffers in termen van leerlingen die onvoldoende voorbereid worden op de arbeidsmarkt en het burgerleven. Indien we de strijd niet beslechten, dan is dat enkel ten nadele van onze kinderen en van onze collectieve ontwikkeling, welvaart en draagkracht.