Macron euforie over Europa is voorbarig

Emmanuel Macron ontpopte zich als sterk ‘pro-Europees’ en oogstte zo algemene bijval. Dat is begrijpelijk omdat hij de ‘anti-Europeanen’ de das omdeed. En dat is ook wenselijk. ‘Anti-Europa’ is geen toekomstgericht politiek programma.

Echter, zij die menen dat deze ode aan Europa het oude continent uit het huidige moeras zal trekken, vergissen zich. Dit is, noch de eerste, noch de laatste lofbetuiging van de Fransen voor “Europa”. Ook deze laatste klinkt hol.

‘Austérité’

In zijn boek ‘Révolution’ van 2016 zegt Macron op p. 223 dat ‘austérité’ geen project is en dat het terugdringen van budgettaire deficits geen politieke ambitie kan zijn. Ook blinden moet dit ziende maken.

‘Austérité’ is niet enkel een emotioneel overtrokken begrip. In een wereld en een land als Frankrijk waar de schuld nooit zo hoog was, is het spreken over besparingsdrang populisme van de bovenste plank. Wie niet binnen de grenzen van zijn mogelijkheden leert leven, zal het deksel op zijn kop krijgen, maar ditmaal erger dan in 2007-9. Zelfs sociaaldemocratische Ministers van Financiën hebben betoogd dat er niets heldhaftig is aan het runnen van deficits.

Deficit

Deze uitspraak van de nieuwe president staat ook haaks op drie akkoorden over budgetdeficits die plechtig door alle eurolanden werden onderschreven: een eerste stabiliteitspact – de 3% norm – van vóór het ontstaan van de euro, een tweede stabiliteits- en groeipact dat het voorgaande afzwakte, en het ‘fiscal compact’ van 2012 – dat op termijn een bijna 0% norm nastreeft. Hiertegenover betekent de uitspraak van Macron een uitholling die kan tellen.

Twee bedenkingen. Het eindeloos werken met budgettaire deficits in landen met een reeds abnormaal hoog overheidsbeslag, zoals Frankrijk, verhoogt de groei nooit blijvend, maar verlaagt die uiteindelijk. En het gemak waarmee gemaakte overeenkomsten die wel overdacht zijn, naast zich worden neergelegd ‘wanneer de omstandigheden het vereisen’, stemt niet tot optimisme.

Transfer-Unie

Maar het verhaal eindigt hier niet. Het sluit aan op de reeds lang bestaande, en door Macron herhaalde, voorstellen van een euro-éénheidsbudget en euro-obligaties. Als deze voorstellen het zouden halen, dan zou de transferunie waarmee, tegen voorafgaande afspraken in, reeds een aanvang werd genomen, verder worden uitgebreid en blijvend gemaakt. Ook dat zit niet lekker. Dat zal op termijn spanningen oproepen die de euro uiteindelijk zullen ondermijnen.

Zonder het zo te benoemen gaven twee beslissingen van de euro-autoriteiten vorm aan deze transferunie. Een eerste, door de Europese Raad, die bail-outs van probleemlanden in het leven riep. En een tweede, door de Europese Centrale Bank, die een programma startte om bestaande overheidsobligaties op te kopen. Daarmee wordt de financieringslast van de overheidsschuld op twee manieren verlicht – een lagere rente en meer beschikbaar geld om nieuwe schuldemissies te onderschrijven. Dat komt neer op monetaire financiering. Zowel bail-outs als monetaire financiering waren verboden door de verdragen van de eurozone en de ECB. Weerom plechtig overeengekomen basisprincipes die overboord werden gegooid.

Dat komt neer op het herhaaldelijk met voeten treden van de grondwet van de euro. Iets wat, zo leert de geschiedenis, zelden goed afloopt.

Uiteindelijk betekenen deze gemaakte uitzonderingen dat geld zal gehaald worden in ‘rijke’ landen om het te geven aan ‘arme’ landen. Dat klinkt idealistisch, edelmoedig, en solidair. Maar dat is het niet. Dat die rijke landen, in vergelijking met de arme, onder meer langer werken en soms tegen lagere vergoedingen, later op pensioen gaan en vaak met lagere pensioenen, opteren voor minder sociale uitkeringen en zo een grotere mate van eigen verantwoordelijkheid in stand houden enzovoort, is geweten door iedereen die het wil weten, maar het komt zelden of nooit aan bod in het idealistische, maar misleidende discours van de boetseerders van de publieke opinie. Het houdt ook geen rekening met de groeiende weerstand in die landen tegen ‘Europa’.

Europa degenereert

Het officiële eurodiscours verantwoordt al deze uitzonderingen door te stellen dat zo tijd en ruimte wordt gemaakt voor hervormingen. Die moeten probleemlanden als Frankrijk in ieder geval doorvoeren, met of zonder de euro. Maar, zonder de euro zouden ze hervormingen niet zo gemakkelijk hebben kunnen uitstellen. De werkelijkheid, die perfect te voorspellen was, is dat Frankrijk en anderen door al deze uitzonderingen en de daardoor aangenomen gewoonten, niet alleen verder weg staan van een aanvang van ernstige hervormingen, maar dat die hervormingen ook moeilijker worden naarmate ze langer worden uitgesteld.

De euro-autoriteiten hebben deze probleemlanden dus opgezadeld met een vergiftigd geschenk. De reactie van die landen is dan ook dat ze verdere uitzonderingen nastreven die alweer de illusie voeden dat vereiste aanpassingen niet nodig zijn omdat anderen bijpassen, en, belangrijker maar ook misleidend, omdat een oppervlakkige maar ogenschijnlijk moreel hoogstaande argumentatie tegen aanpassingen wordt opgebouwd. Macron verwoordt dat zo: ‘La réduction des déficits budgétaires ne saurait constituer une ambition politique’. Het bagatelliseren van het maken van excessieve schulden ondermijnt het economische systeem dat het Westen zo welvarend maakte. Het is moeilijk te ontkomen aan de indruk dat Europa degenereert.

Europese eenheid

De Europese eenheid is meer gebaat bij landen die voor eigen deur vegen dan door grootspraak. Het naar beneden halen van de economisch sterke landen zal de zwakke landen niet helpen. Het zal alleen de hele eurozone naar beneden trekken: nivellering naar beneden toe. Het Verdrag van Lissabon beoogde de Europese groei op te trekken tot het Amerikaanse niveau. Ondertussen is de Europese achterstand vergroot. Het realiseren van eurohervormingen à la Macron zal dat groeiverschil verder opvoeren.

Frank Boll studeerde politiek, geschiedenis en economie. Hij behaalde zijn doctoraat in economie aan de Universiteit van Oxford. Hij doceerde aan universiteiten in de VS, het VK en België. Van 1986 tot 2016 was hij actief met zijn onderneming “Economic and Financial Services”  “Ecofis”.

Foto © Reporters