Met Denemarken naar een EU-leger?

Denemarken houdt rekening met zijn bevolking. En dus wordt iets als de overdracht van bevoegdheden naar een Europees niveau voorgelegd aan de kiezers. Door de verwerping van het Verdrag van Maastricht in 1992 verkreeg Denemarken onder andere een opt-outsysteem voor de deelname aan het gemeenschappelijk veiligheidsbeleid met onder meer het Europees Defensieagentschap. Aan dit laatste werkte Denemarken dus niet mee, als gevolg van de beslissing vanwege de kiezers.

Maar gezien de Russische invasie in Oekraïne heeft de Deense sociaaldemocratische minderheidsregering, onder leiding van Mette Frederiksen, beslist om de Deense kiezers naar de stembus te roepen over de vraag of het land voortaan zou kunnen samenwerken aan een EU-gemeenschappelijk veiligheidsbeleid. Daarom werd er op 1 juni een referendum gehouden over deze vraag. Na dertig jaar militaire Europese opt-out kon het Deense kiezersvolk zich erover uitspreken.

Voorstel

Het idee om Europees militair samen te werken wordt gesteund door de sociaaldemocraten (48 zetels op een totaal van 179 in het Folketing: het parlement). Ook twee van de drie steunende oppositiepartijen kiezen voor de samenwerking, te weten de sociaalliberalen (16 zetels) en GroenLinks (13 zetels). Maar de eco-socialisten (14 zetels) zijn tegen een Deens einde van de bedoelde opt-out.

Ongetwijfeld gaat dit gegeven tot spanningen leiden binnen de bewindsploeg. Desalniettemin wordt het JA-kamp verder gesteund door Venstre (de liberalen) met 43 zetels alsook de conservatieven, de Liberale Alliantie en de christendemocraten. Naast de eco-socialisten wordt het NEEN-kamp bemand door de Deense volkspartij, de nieuwe rechtse partij en de afscheuring van de groenen: de Rood-Groene Alliantie. In alle peilingen leidde het JA-kamp, maar het resultaat was zelden boven de 50% omdat er aardig wat onbesliste kiezers waren. Let wel dat in een stemming de onthoudingen of blanco stemmen alleen meegeteld worden om het quorum te behalen.

De uitslag is uiteindelijk 66,9% (1 848 000 kiezers) voor een Europese samenwerking, en dus het einde van deze opt-out. De supporters van deze opt-out halen 33,1% der uitgebrachte stemmen of 914 duizend kiezers. De opkomst bedroeg 65,7% der kiesgerechtigden!

Leger

Volgens het jaarverslag over 2021 van de NAVO besteedt Denemarken 1,4% aan defensie over het jaar 2021. Maar deze regering met steun van de liberaal-conservatieve oppositie wil meer gaan besteden aan het politieke beleidsdomein van de landsverdediging. Het is wel degelijk de bedoeling dat het land — in de nabije toekomst — de bbp-norm van 2% gaat behalen.

Ook het aantal militairen, 17 000 in 2021, gaat naar omhoog. Tevens zit Denemarken reeds op 18,8% van zijn militair budget aan investeringen en dat is bijna de NAVO-norm van 20%. Denemarken is niet het grootse Europese leger, maar het land ligt strategisch zeer belangrijk met de controle tussen de Noordzee en de Oostzee. De vraag is of Denemarken bereid is om Groenland te laten participeren in een EU-veiligheidsbeleid. Want dat deel van het koninkrijk is geen deel van de Europese Unie!

Verkiezingen

Normaliter moet Denemarken volgend jaar naar de stembus om de 179 zetels te kiezen in het Folketing. Die zetels zijn verdeeld over het Deense vasteland (175 zetels), Groenland (2 zetels) en de Faeröer-eilanden (2 zetels).

Op 18 en 22 mei waren er twee gepubliceerde peilingen over de Deense kiesinstanties. De sociaaldemocraten worden gepeild op ongeveer 25,5%, wat ongeveer gelijk is aan de uitslag van 2019. GroenLinks zit tussen de 8 en de 9% (2019: 7,7%). De sociaalliberale partij (2019: 8,6%) staat op ruim 2% verlies en de eco-socialisten stijgen licht van 6,9% tot bijna 8%. Met andere woorden: de vier steunende partijen hebben een verschillende situatie in de peilingen.

Maar hoe zit het met de oppositiepartijen? Ook in deze groep zijn er winnaars en verliezers. Om te beginnen de liberalen van Venstre, die op 16 à 17% staan (2019: 23,4%), of een fikse neergang. Uiteraard heeft dat te maken met de afscheuringen vanuit deze partij. Ook de anti-migratiepartij, de Deense volkspartij, zakt weg naar 4,5 à 5% (2019: 8,7%). Daarentegen winnen de ‘nieuw rechts’-partij en de Liberale Alliantie. Maar vooral de opmars van de conservatieven blijft opvallend: van 6,6% in 2019 naar maar liefst een gepeilde 14%. Ook in het sprookjesland van H.C. Andersen zorgen de politieke peilingen voor de nodige spanningen.

Conclusie

Denemarken heeft beslist dat het de militaire uitzondering in de EU-verdragen zal laten vallen. Dat is niet onbelangrijk omdat Kopenhagen een sterke voorstander is van de NAVO-toetreding van Zweden, alsook van Finland. Ook het strategisch belang van de Deense ligging is erg belangrijk. Tot nader order blijft Denemarken wel zijn monetaire opt-out behouden. Men heeft er nog alle geloof in de Dansk Krone!