N-VA en EVA: meer dan één letter verschil

Je bent tot 2004 jaar lang voorzitter geweest van de Europese Vrije Alliantie (EVA). Maar waar staat die partij in feite voor?

‘EVA is in 1981 gestart als een samenwerkingsverband tussen partijen die het zelfbeschikkingsrecht tusen volkeren en regio’s betracht op democratische wijze en sociale rechtvaardigheid als grondslag aannamen. Er is een periode geweest dat de EVA een feitelijke vereniging was, gesticht door Maurits Coppieters en Jaak Vandemeulebroucke. In 2004 is dat een erkende politieke partij geworden, waar ik mij dan heb ingespannen om die erkenning mogelijk te maken als voorzitter van de partij. Zulke partijen bestaan nog niet zo lang.’

Hoe kun je nu spreken van een overkoepelende Europese partij, als je niet weet wanneer welke partijen na verkiezingen vertegenwoordigd zijn in het Europees Parlement (EP)?

‘Het is begonnen met Maurits Coppieters. Hij was het enige EP-lid en wou spreken voor alle minderheden. “Ik zal uw EP-lid zijn”, zei hij in Bastia (Corsica – KDr.). Daar werd een verklaring ondertekend door diverse stichtende partijen. Van meet af aan waren daar de Volksunie bij betrokken, de Catalaanse Convergència, de Friese FNP, de Duitstalige Belgen van de PDB, Elzasduitsers, Bretonnen en de Corsicaanse UPC. Dus overwegend vrij linkse partijen die allemaal streefden naar een vorm van autonomie, cultureel of politiek of beide.’

Overwegend links, en toch was de pluralistische Volksunie medestichter?

‘De Volksunie was in feite de oprichter, en lang het enige trekpaard. Vergeet niet dat we in die tijd in het EP sterk andere bewegingen in de wereld steunden zoals de Palestijnen en de dekolonisatiebeweging. Er was ook de actie voor de minderheden met Willy Kuijpers en Walter Luyten.. Er werd wel gezocht naar representativiteit bij de selectie van de partijen, maar de VU bleef wel de grootste.’

De grootste in de zin van doorgaans twee EP-leden sterk?

‘Meestal een, een tijdje twee, maar vooral met een belangrijke vertegenwoordiging in Vlaanderen. De grote Baskische Nationalistische Partij PNV was aangesloten bij de christendemocraten. Maar op basis van de tegenstellingen in de verschillende landen werden partners gezocht die samen konden werken in één groep, en niet bij andere groepen zouden aansluiten zoals de Baskische EA en het Catalaanse Esquerra, die duidelijk linkser waren dan de andere partijen.’

Zat Spirit daar op zijn plaats? Hoorde die niet bij de socialistische of liberale fractie?

‘Bart Staes en ik waren als progressieve VU’ers verkozen in het EP en hadden bij de splitsing voor Spirit gekozen. En zo “bleef” Spirit bij EVA, en niet de N-VA. Ik heb later bij de Groenen moeten pleiten om de N-VA toe te laten, omdat ik vond dat er een grote partij uit Vlaanderen bij de Alliantie moest blijven.’

‘Er waren verschillende perioden dat er pogingen werden ondernomen om partijen uit het centrum aan te trekken. Er is niet principieel gezocht naar linkse partijen. Er is gezocht naar partijen die compatibel waren. Bijvoorbeeld – dat was onder de tijd van Vandemeulebroucke – naar partijen van kleine staten, maar dat is nooit echt gelukt. Na de Portugese revolutie (1974 – KDr.) was er een centrumpartij bijgehaald, maar dat is niet gelukt. Ook met partijen uit Denemarken is dat niet gelukt. Een Deens parlementslid deed in onze fractie zijn eigen zin … Coppieters had snel ingezien dat er een fractie moest worden gevormd. Het kon niet om als non-inscrit voort te doen in het EP om er gezag te verwerven. Om aan de normen te beantwoorden hadden we andere partijen nodig, uit steeds meer landen (minimaal ¼ van de lidstaten, momenteel – KDr.). Dus moest men zich ook richten tot kleinere partijen, zoals de Bretoenen of de Occitanen in Frankrijk, die vertegenwoordigen een grote culturele beweging maar waren politiek erg verdeeld. De UDB was dan weer een zeer linkse partij. Maar daarmee waren er nog niet genoeg leden om een fractie te vormen. En dus vormden de EVA met de Groenen en enkele onafhankelijken een “regenboogfractie” in het EP.’

Het is nu een partij, eender vanuit welke regio er verkozenen zijn, die blijft bestaan, los van de samenstelling van de fractie in het EP?

‘Ja, maar voor de erkenning van een Europese partij moet je bestaan uit representatieve partijen met Europese parlementsleden en nationale of regionale parlementsleden.’

Volgens N-VA-lijsttrekker Johan Van Overtveldt zal zijn partij pas na de verkiezingen beslissen bij welke fractie aan te sluiten. Maar de N-VA is lid van de EVA, hoe kan ze dan zomaar uit die partij stappen?

‘Dat is in het verleden al vaker gebeurd. De voorzitter van de Baskische nationalisten van de PNV waren door de Spaanse politiek in aanvaring gekomen met de Partido Popular en zijn uit de Europese Volkspartij gestapt. Toen ik voorzitter was zaten zij bij onze fractie. Nadien zijn ze naar de liberale fractie overgestapt. Ik ben destijds nog gaan onderhandelen met de Catalaanse premier Pujol, een catalanist die bij de liberalen was aangesloten. Pujol zei me: “madame, j’aime votre musique, mais je reste où je suis.” Want als partij aan de macht hadden zij voordelen door bij de liberalen te zijn. Wij zijn dan op zoek moeten gaan naar een fractie met wie we konden samengaan. Alleen kwamen wij als nationalistische partijen niet aan het getal om een fractie te vormen.’

Momenteel geldt voor een partij: 7 lidstaten en 25 leden. Voor een fractie hoef je maar met 16 EP-leden te zijn.

‘Toen waren dat er niet zoveel, maar we kwamen er niet aan. Ik  ben dan gaan onderhandelen met de liberalen. Voorheen zaten we in een fractie met de Radicaux de Gauche van Bernard Tapie. Zijn groep – de ARE – is dan uiteen gevallen, en dus moest de EVA op zoek naar een nieuwe partner voor fractievorming. De liberalen wilden ons echter geen autonomie geven als groep. Dan ben ik gaan onderhandelen met de groenen, en daar konden we onze eigen zelfstandigheid en organisatie behouden. We maakten een gemeenschappelijke staf, maar hadden een eigen autonomie.’

Maar als het een partij is …

‘Er bestaat heel weinig partijtucht.’

De N-VA maakt er nu wel deel van uit. Als ze zegt: we wachten tot na de verkiezingen, is ze de EVA wel erg ontrouw.

‘Ja, dat vind ik ook.’

Hoort de N-VA in feite wel bij de EVA, met al die centrumlinkse tot radicaal-linkse aangesloten partijen?

‘De Volksunie is nooit een radicaal-linkse partij geweest, en is toch altijd toonaangevend geweest en heeft altijd de woordvoerders van de EVA geleverd, voor de partij en voor de fractie in het EP. Wij spraken onze standpunten af in consensus, en kon iemand zich naar geweten niet kon aansluiten, dan moest die zich maar onthouden. Dat gebeurde wel eens. Met de Groenen werden afspraken gemaakt over de dingen die we samen stemden en waarover we apart stemden. Er was wel een gemeenschappelijke verklaring met de Groenen, zoals waarbij het zelfbeschikkingsrecht van de volkeren werd ondertekend. Bij de Groenen heb je eerder jacobijnen maar toch ook integraal-federalisten. Ze zijn daarover erg verdeeld. De Zweedse Groenen zijn bijna eurosceptici terwijl Daniel Cohn-Bendit is eerder een eurojacobijn. Wij stelden een ander Europa voor, een Europa waarin kleine staten maar ook kleine cultuurgemeenschappen hun plaats kunnen vinden.’

Dus de meerderheid van de Groenen in het EP heeft dat document voor zelfbeschikkingsrecht ondertekend?

‘Dat was vooral onze eigenheid. Er waren ook standpunten die we met de Groenen deelden in verband met het pacifisme of het nucleaire, de duurzaamheid, de Derde Wereld … De grote lijnen waren voor ons zeer aanvaardbaar.’

Maar zie je de N-VA als centrumrechtse partij in zo’n fractie actief?

‘Ik zou het betreuren mocht dat niet zo zijn. Ik ken te weinig de interne keuken van de N-VA …’

 Bart Staes (Groen) zegt nu dat die neoliberale partij niet langer thuishoort in de Groene fractie.

‘Dat zullen ze moeten uitdiscussiëren nadien. Ik heb altijd gevonden dat de Vlaams-nationalisten in zo’n Europese groep hun plaats moesten innemen én solidair zijn met de anderen, ook met de kleinen die de groten nodig hebben – en intussen zijn er andere partijen ook groot geworden –zelfbeschikking te realiseren. Sommigen willen dat enkel cultureel. De Macedoniërs in Griekenland bijvoorbeeld, die mogen nog niet zeggen dat ze Macedoniër zijn, terwijl Griekenland nochtans een democratisch land is.’ 

Is het voor N-VA geen optie om met de grote nationalistische partijen een fractie te  vormen, dus ook de conservatieve PNV uit Baskenland, de centristische Ciu uit Catalonië, de Schotse SNP …?

‘Ze kunnen niet. Ze zijn niet talrijk genoeg. Ze kunnen naar de eurosceptici gaan, maar dat zou ik zeer betreuren. Alle EVA-leden zijn pro-Europees, pro-integratie.’

Nochtans, het gedweep met David Cameron, Frits Bolkestein of Derk Jan Eppink.

‘Het nationalisme heeft altijd verschillende tendensen gehad. Op het ogenblik slaat het nogal donker uit, maar dat hangt samen met de algemene evolutie in de samenleving.’

Heeft het zin om met drie of vier verkozenen nergens bij aan te sluiten?

‘Als je als partij niet veel wilt doen in het EP en je wilt je daarbij neerleggen, dan kun je dat proberen.’

Morgen deel 2 van het interview: ‘Schotland moet met Londen onderhandelen, niet met Brussel’. Overmorgen: ‘In het EVA-rijk gaat de zon nooit onder’.