Ondertussen in Spanje …

Dat het Catalaanse autonomieproces minder voor het voetlicht komt, is vooral te wijten aan Artur Mas, minister-president van Catalonië. Hij stak het vuur aan de lont en wou een onafhankelijkheidsreferendum. Maar evenzeer verruilde hij het geweer van schouder en hoopt hij nu op ‘onafhankelijkheidsverkiezingen’ op 27 september 2015. Echter, zijn plan om samen met andere nationalistische partijen, schouder aan schouder, naar de kiezer te trekken en er constitutionele verkiezingen van te maken, is in het water gevallen. Zijn belangrijkse partner, het links-republikeinse ERC – dat verkiezingen wou in februari – doet niet mee. En veel radicale strapatsen kan Mas zich niet veroorloven of zijn junior partner CDC, stapt uit het CiU-kartel. Plots lijkt het autonomieproces stil te vallen. Madrid ligt er niet meer wakker van. Als de catalanisten verdeeld naar de stembus gaan, zal ERC de regeringspartij CiU overklassen. De retoriek zal daarom niet minder uitgesproken separatistisch zijn, maar de duivel zit niet langer in het wijwatervat.

Madrid kan echter niet meteen opgelucht ademhalen. Want het catalanisme mag dan zichzelf van het podium hebben getoverd, het conservatieve centralisme ziet een nieuw spookbeeld opduiken, dat van extreemlinks.

De jonge partij Podemos deed het al bijzonder goed met de recente Europese verkiezingen. Op 31 januari mobiliseerde het bijna 300 000 Spanjaarden – velen getooid met de republikeinse vlag uit de jaren 30 – op de Madrileense straten. Beduidend minder dan de meer dan één miljoen catalanisten die op 9 september, de Catalaanse nationale feestdag, in en om Barcelona op straat komen. Maar toch een nieuw teken aan de wand.

De socialistische PSOE en vooral de postcommunistische Izquirda Unida (IU) zullen bloeden aan hun linkerzijde. De IU dreigt zelfs van het politieke toneel te verdwijnen. Maar de centrumrechtse regeringspartij Partido Popular (PP) moet zeker niet in de handen wrijven. Ook zij zal stemmen verliezen aan het linkse alternatief van Podemos – voorspeld wordt vooral van jongeren die vallen voor de verleiding van de ‘verandering’ waar Podemos voor pleit. De partij trekt zich trouwens op aan het Griekse succes van Syriza: populistisch links zit in de lift in de Méditerannée. Podemos-voorzitter Pablo Iglesias Turrión betuigde trouwens openlijk zijn steun aan nu Grieks premier Tsipras (zie foto).

Daarmee dreigt het vanouds semibipolaire Spaanse partijpolitieke landschap voorgoed geschiedenis. En doen er zich twee scenario’s voor: links verenigt zich na de verkiezingen en Podemos en PSOE (al dan niet aangevuld door wat rest van IU of linkse regionalistische partijtjes) zwaaien de plak. Of de PP – rechts van die partij beweegt zich niets – verzamelt de unitaristische linksliberalen van UPyD én de Catalaanse nationalisten van (onder anderen) CiU rond zich om een centrumrechtse regering te vormen. 

In dat laatste geval mag een op verliezen staande CiU zich toch nog in de handen wrijven. Als vanouds helpt ze een centrale regering vormen. In ruil daarvoor krijgt ze meer autonomie voor Catalonië. Zoals het spel altijd al gespeeld is door de nu vermaledijde vader des vaderlands Jordi Pujol. Onafhankelijkheid zit er dan misschien niet in – met of zonder referendum, de kracht van Podemos kan er misschien wel in bestaan dat Catalonië verdere stappen zal kunnen zetten in zijn autonomieproces.

Foto: (c) Reporters