Op spuugafstand

De coronamaatregelen duwen ons allemaal binnen schootsafstand van de almacht van een overheid. Opeens dicteert die dat je niet meer vrij op straat mag wandelen, dat je niet meer mag samenkomen, dat er sommigen de landsgrens niet meer over mogen, dat je je eigen kinderen, kleinkinderen, ouders of grootouders niet meer mag bezoeken, dat je niet meer buiten je dorp mag sporten of winkelen. Laat mij het vrolijk formuleren: het scheelde niet veel of de overheid had beslist hoeveel blaadjes wc-papier je mag gebruiken.

Door COVID-19 ligt er een aannemelijke reden voor het grijpen. De algemene volksgezondheid en gezond verstand worden ingeroepen om de maatregelen te verantwoorden. Verantwoordelijkheidsgevoel en gemeenschapszin zijn de pijlers van de vrije samenleving. Maar de praktische beslissingen botsen met een groot aantal fundamentele rechten van de mens. En vooral: er is een groot verschil tussen ‘zelf kiezen’ en ‘opgelegd krijgen’. En de grens tussen die twee is flinterdun.

Schreibtischtäter

Ik las onlangs het boek I, you, we, them van Dan Gretton. Het gaat over de zogenaamde Schreibtischtäter of desk killers. Personeel dat, in opdracht van de overheid of een bedrijf, beslissingen uitvoert en oplossingen bedenkt om zo snel en efficiënt mogelijk mensen uit de weg te ruimen. We spreken onder andere over de jaren dertig van de vorige eeuw. Ook toen haalde men, onder de vlag van volksgezondheid, willekeurige groepen mensen uit de maatschappij. Ze werden afgevoerd en samengebracht. En buiten het oog van het publiek werden ze vernietigd. Precies om dergelijke wreedheden in te perken is de Verklaring van de Rechten van de mens in 1948 opgesteld.

Het kon erger

Belgium heeft een minderheidsregering en een onervaren premier zwaait de plak, de Financial Times keek en zag dat het goed was. Het had inderdaad slechter gekund. Beeld je in dat er in ons land een coalitie was van partijen die de mensenrechten niet genegen zijn. Ik hoor ze al redeneren: ‘Als we alle vrouwen boven de 65 en de mannen boven 67 geen medische hulp meer geven, dan is het probleem met de pensioenen meteen ook opgelost!’

Stel je eens even voor dat de politieke meerderheid in Vlaanderen beslist dat enkel zij die Antwerps spreken, recht hebben op een ziekenhuisbed en een beademingsapparaat. Gelukkig zijn de cafés nu gesloten, want in de kroegen zou dit plan na een paar shotjes toegejuicht worden.

Het zal zo’n vaart niet lopen, zegt u. Wel, had u zich voor kunnen stellen dat er drones boven onze hoofden zouden vliegen om te kijken of we niet op spuugafstand van elkaar staan? Dat er betonblokken staan langs de landsgrens om zieke buitenlanders buiten te houden? Dat hadden we vorige maand weggelachen.

We hangen witte lakens uit het raam en applaudisseren elke dag voor de zorg. Volkomen terecht. Maar het zou geen kwaad kunnen om ook een kaarsje voor de mensenrechten voor het raam te zetten.