Over het aanvaarden van een stembusverdict

“Das Volk hat das Vertrauen der Regierung verscherzt. Wäre es da nicht doch einfacher, die Regierung löste das Volk auf und wählte ein anderes?”

Wanneer Bertolt Brecht in 1953 na een volksopstand enigszins cynisch het communistische bestuur van de DDR adviseerde om het volk te ontbinden en een nieuw volk te kiezen, kon hij niet vermoeden dat zijn woorden in de nasleep van de Amerikaanse presidentsverkiezingen relevanter dan ooit zouden zijn. Ook in de VS lijkt een deel van het establishment een ander volk te verkiezen boven datgene waarmee ze nu ‘opgescheept’ zitten en dat hen op hun beurt opzadelde met Donald Trump.

De hele vaudeville gaat terug naar het derde en laatste presidentieel debat waar Donald Trump in een een-tweetje tussen de host en Hillary Clinton geconfronteerd werd met eerdere uitspraken waarin hij stelde dat de verkiezingen rigged (vervalst) waren om Clinton te laten winnen. De host wilde weten of Trump de traditie van een vredevolle overdracht van de macht zou respecteren en dus de uitslag van de verkiezingen zou aanvaarden. De verwachting en zelfs overtuiging bij de media en een groot deel van het publiek was immers dat Clinton zou winnen en er bestond de vrees dat misnoegde Trumpaanhangers achteraf hun onvrede zouden laten blijken. Trump weigerde echter die vraag positief te beantwoorden wat hem op een reprimande van Clinton kwam te staan: “Before you’re even finished, it shows you’re not up to doing the job… He’s denigrating, he is talking down our democracy. And I for one am appalled that somebody who is the nominee of one of our two major parties would take that kind of position.” Deze scene uit het debat zou achteraf ook alle berichtgeving erover beheersen wanneer de media het in grote blokletters samenvatten als ‘Trump weigert verkiezingsuitslag te aanvaarden’. Journalisten en andere Gutmenschen struikelden over elkaar om hun verontwaardiging hierover uit te schreeuwen. De verkiezingsuitslag kwam voor hen echter als een donderslag bij heldere hemel en het was Clinton, niet Trump, die de verkiezingen verloor. Het script voor Clintons vermeende onafwendbare overwinning diende herschreven te worden. Maar een kat in het nauw maakt rare sprongen.

Wanneer na de verkiezingen duidelijk wordt wie de beoogde 270 (of meer) kiesmannen heeft binnengehaald, en zich dus verzekerd heeft van voldoende steun voor het presidentschap, is het gebruikelijk dat de andere kandidaat zijn of in dit geval haar verlies (telefonisch) toegeeft aan de ander. Daarop spreekt de verliezende kandidaat de eigen aanhangers toe en pas daarna treedt de overwinnaar naar voren om de nominatie te aanvaarden en zijn eigen aanhangers toe te spreken. Op de avond van de verkiezingen leek het er echter even op dat Clinton haar nederlaag weigerde toe te geven. Zo werd haar campagnemanager John Podesta eropuit gestuurd om zonder veel uitleg Clintons aanhangers huiswaarts te sturen. Later op de avond zou Clinton wel met Trump bellen en haar nederlaag toegeven, en de volgende dag  herhaalde ze die boodschap ook publiekelijk.

Minder dan een maand na de verkiezingen wordt de overwinning van Trump echter steeds meer betwijfeld. Een aantal computerexperts wezen op mogelijke fraude en raadden het Clintonkamp aan om een hertelling te eisen in bepaalde staten. Om niet afgeschilderd te worden als een slechte verliezer kreeg stroman of -vrouw, zo u wilt, Jill Stein (foto) van de Amerikaanse Green Party de twijfelachtige eer om de kat de bel aan te binden. De fondsen voor deze hertelling (ettelijke miljoenen dollars) werden in ijltempo verzameld en een hertelling werd geëist in de staten Michigan, Pennsylvania en Wisconsin. Staten die Trump met een nauwe marge van respectievelijk 11612, 68236 en 27257 stemmen won, en die hem in het Amerikaanse winner takes it all-systeem alle bijhorende kiesmannen opleverde. Het waren ook deze staten waar de uitslag even op zich liet wachten om uiteindelijk Trump over de kaap van 270 te helpen. De uitslagen in deze staten waren voor veel waarnemers een verrassing. Het waren allemaal staten die traditioneel, sinds Hillary’s man Bill het hoogste ambt bekleedde, voor de democraten stemden. Ook Clinton leek ervan uit te gaan dat deze staten sowieso ‘binnen’ waren. Ze voerde een campagne die zich naar goede gewoonte richtte op de zogenaamde swingstates. In deze staten stond de uitslag vooraf niet vast en zij gaven doorgaans de doorslag. Trump en zijn running mate Mike Pence braken met die traditie en voerden in de dagen voor de verkiezing zwaar campagne in deze democratische bolwerken. Met succes.

Ondertussen heeft de campagne van Clinton zich ook officieel aangesloten bij Jill Steins initiatief. Wanneer ook dit niets oplevert,* kunnen ze zich samen met de media vasthouden aan een laatste strohalm. In het Amerikaanse systeem is het immers niet diegene met het meeste stemmen (hier Clinton) die het presidentschap binnenhaalt, maar de kandidaat die de meeste kiesmannen achter zich schaart. Normaal stemmen republikeinse kiesmannen op de republikeinse kandidaat terwijl ook de democraten hun eigen kandidaat steunen. Nu zouden sommige republikeinse kiesmannen naar verluidt mogelijk weigeren om voor Trump te stemmen. Want wat vaak vergeten wordt, is dat Trump niet enkel de Democraten tegen de schenen schopt(e), maar ook een doorn in het oog is van het establishment van zijn eigen Republikeinse partij, dat liever een Ted Cruz, Marco Rubio,  Jeb Bush of zelfs John Kasich de nominatie zag binnenhalen. Omdat sommige democratische kiesmannen ook vooraf al aangaven niet op Clinton te zullen stemmen, lijkt het ons onwaarschijnlijk dat deze achterhoedegevechten de uitslag wezenlijk zullen beïnvloeden.

Zou het Amerikaanse establishment dan toch niet beter een nieuw volk kiezen, in plaats van het volk een nieuwe regering? Obama’s pogingen om binnen zijn uitgebreide presidentiële bevoegdheden (en dus buiten het parlement om) grootschalige regulariseringen van illegale immigranten door te voeren, een groep die in groten getale op de democraten stemt, doen dat toch vermoeden.

De auteur is assistent in de Vakgroep Grondslagen en Geschiedenis van het Recht, Universiteit Gent.

foto ©reporters

_____________

* In Wisconsin alvast lijkt het die kant op te gaan, misschien haalt Trump er zelfs meer stemmen, en in Pennsylvania ziet men af van een hertelling (nvdr)