Parijse terreuraanslagen in herinnering gebracht

Drie films zijn er momenteel in de bioscoop die zeven jaar na datum de aan de islamitische terreurgroep Daesh/IS gelieerde aanslagen van november 2015 in Parijs in herinnering brengen. De meest relevante is evenwel Vous n’aurez pas ma haine. Ook uit deze week: een andere intrigerende Franse film Les Amandiers: een les in acteren, in emoties vertalen.

Behalve het fictieve Revoir Paris van Alice Winocour waarin een overlevende van een aanslag zich niets meer herinnert van de avond en op zoek gaat naar haar redder was er ook nog Novembre, de terreuraanslagen gezien en ervaren vanuit het standpunt van de Parijse politie.

Hoop doet leven

Vous n’aurez pas ma haine (****, vanaf deze week in de bioscoop) is het waargebeurde, schrijnende verhaal van schrijver-journalist Antoine Leiris. Zijn vrouw Helene kwam om bij de moorddadige raid van een aan IS gelinkt commando in de concertzaal Bataclan, die beruchte vrijdagavond van 13 november 2015. Pas na enkele dagen van grote onzekerheid en algemene verwarring kwam de vriend des huizes in wiens gezelschap zijn vrouw naar het concert was vertrokken, met de onherroepelijke mededeling dat Helene in zijn armen was gestorven. Antoine was zijn vrouw kwijt en Melvin, zijn zoontje van amper vier, zijn mama.

Maar in plaats van af te glijden in wanhoop schreef Antoine drie dagen later zijn immens verdriet en woede van zich af in een post op Facebook. Een schrijven recht uit het hart met als titel ‘Vous n’aurez pas ma haine’ (‘Mijn haat zullen jullie niet krijgen’), een overduidelijke, dwingende boodschap gericht aan de terroristen. Het artikel maakte zoveel los dat het door de krant Le Monde werd opgepikt en een dag later de voorpagina haalde. Het werd ook een boek. Wat zo’n plots en onherstelbaar groot verlies met iemand doet, wordt door de hoofdacteur zeer voelbaar gemaakt. Maar er is meer, veel meer. Want hoe de jonge vader met zijn schattig zoontje, die de afwezigheid van zijn moeder maar niet kan vatten, terug met het leven dag in dag uit poogt aan te knopen – met veel vallen en nog meer opstaan – heldhaftig op zoek gaat naar dat heftig opflakkerend straaltje hoop, dat vooral vertelt deze hemelsmooie, hartverwarmende, emotionele kroniek.

In gesprek met filmmaker Kilian Riedhof

In Namen op het Festival van de Franstalige Film (FIFF) hadden we een interessant gesprekje met Kilian Riedhof, de Duitse filmregisseur van de Franse film Vous n’aurez pas ma haine.

Kilian Riedhof

Waarom wou jij precies het verhaal van Antoine Leiris verfilmen?

Riedhof: ‘Toen ik het boek las voor de eerste keer kon ik me zeer goed identificeren met Antoine. Ik had dezelfde familiesituatie als hij. Ik was getrouwd en had een dochtertje van dezelfde leeftijd. Je vrouw verliezen bij een terreuraanslag is a frozen shocking moment. Ik was me bewust van een grote verantwoordelijkheid. De vraag was hoe dat verhaal verfilmen. Het was zo persoonlijk, zo emotioneel. En omdat wij Duitsers een Frans verhaal wilden vertellen was het belangrijk om voorzichtig te zijn en vooral naar de mensen in Parijs te luisteren. Iedereen had zo zijn verhaal.

Was het voor een journalist zoals Antoine een must om zijn emoties te vertalen?

Riedhof: ‘Toen de tragedie gebeurde sloot Antoine zich af van de wereld. Maar dat is net wat terroristen willen dat je je isoleert van andere mensen, dat je in een cocon gaat zitten. Dus  moest hij leren dat het noodzakelijk was om zijn emoties te delen. Antoine was een journalist bij de Franse radio: een zeer intelligente kerel. Het verdriet van zich af schrijven maakte deel uit van het proces. Je moet antwoorden met je kracht. Toen mijn vader stierf heb ik ook onmiddellijk een brief geschreven. De post van Antoine op Facebook is een bijzonder mooie tekst over hoe haat bestrijden met liefde voor je zoontje.’

Het sterke punt van de film is dat, hoewel Helene er niet meer is, je toch de hele film door haar aanwezigheid voelt…

Riedhof: ‘Dat transcendente beoogde ik. Het klinkt religieus al heeft het niets met de kerk te maken. Eenmaal je de fysieke afwezigheid hebt geaccepteerd kan je de ziel voelen. Het maakt je vrij, onafhankelijk. Dat vertaalt zich in de liefde voor zijn zoontje en dat hij zijn vrouw voor altijd in zijn hart zal dragen. Zo geeft Antoine zijn leven een nieuwe kans.’

De rode draad door de film is de relatie van Antoine met zijn zoontje?

Riedhof: ‘Ja, je wordt niet als vader geboren, je wordt vader, je moet dat leren. Dat is zijn redding; Antoine finds his peace. Hij wordt als het ware herboren.’

Hoe heb je dat jongetje zo  kunnen regisseren dat hij de juiste emoties toont?

Riedhof: ‘Door de rol van het jongetje te laten spelen door een meisje: Zoe. We hebben een jongen uitgeprobeerd. Een jongen van die leeftijd is te veel een speelvogel, een meisje kan al wel bepaalde emoties aan. Omdat we het over een innerlijk proces hebben, wilden we in haar ogen zien wat er in haar binnenste omgaat. We hadden een zeer goede Parijse coach die haar gedurende drie maanden op haar rol heeft voorbereid. Het kwam erop aan haar verbeelding te stimuleren door verhaaltjes over dieren te vertellen. Bijvoorbeeld in de scène waarin haar vader op haar kwaad is. Wij vertelden dat er een wolf aan de deur was. Ze keek heel erg geschrokken. Precies wat we nodig hadden. Je kan het vergelijken met spelletjes spelen. Verbeelding stimuleren, dat is ook wat je van acteurs vraagt toch! Ik was erg blij met haar, ze is geweldig.’

Les in acteren

Les Amandiers van Valeria Bruni-Tedeschi (***, vanaf deze week in de bioscoop) is het passionele – en dus tragikomische – relaas van twaalf uitverkoren, jonge acteurs en actrices voor wie acteren in het gerenommeerde theater Les Amandiers – de theaterschool van de legendarische Patrice Chereau – een even grote droom als een nare nachtmerrie kan zijn/worden.

Bruni-Tedeschi, de zus van ex-presidentsvrouw en chansonniere Carla Bruni, putte uit haar eigen ervaringen en brengt zo de aids-jaren ‘80 weer even tot leven.