Premier De Croo heeft geen geld voor de 2%-norm (en ook niet voor justitie)

Na jaren van onder-investeringen in het leger moet de regering wel naar 2% van het bbp die ze beloofde. Maar, daar is eigenlijk geen geld voor. De overheden besteden veel geld aan bijzaken en zo kunnen de kerntaken niet naar behoren uitgevoerd worden.

2%-norm

Eind deze maand moet premier Alexander De Croo (Open Vld) naar Madrid voor de NAVO-top. Dé vraag is of hij daar als enige zal moeten aankondigen dat België de 2%-norm voor Defensie niet zal halen, of die moet uitstellen naar Sint Juttemis of een andere datum op de Griekse kalender. Dat zou een afgang zijn. Een internationale afgang die hem in de Vivaldi-coalitie van harte wordt gegund. ‘Sfeer is goed’.

Waarom 2% en vanwaar komt die norm? De 2%-norm voor Defensie is een engagement dat de Belgische regeringen (Verhofstadt in 2006 en Di Rupo in 2014) zijn aangegaan. Het was natuurlijk al die jaren makkelijker om die belofte niet na te komen. Enkel als Trump daar misbaar over maakte was dat even nieuws, niet omwille van die 2% en gebroken beloftes, maar omwille van Trump.

Pacifistische reflex

Vlaanderen heeft als slagveld van Europa een historische pacifistische reflex. De redenering is dan dat geld beter elders kan gebruikt worden dan voor Defensie. Waarbij werd opgeworpen dat er nooit meer oorlog zou komen in Europa. De conclusie was: wij hebben geen leger nodig. Of enkel een klein, wat mijnenvegen, een humanitaire opdracht en wat NAVO-opdrachten als het echt niet anders kan.

De investeringen waren er naar. Leest u maar in ons jongste Doorbraak Magazine het artikel over de jarenlange foute- of niet-investeringen en de deplorabele staat waarin ons leger vandaag is. Er is dringend werk aan en veel werk. Maar 2% dat wil zeggen 10 miljard euro jaarlijks, volgens het huidige bbp.

Groen heeft gelijk

Zet ik dat even in perspectief? 10 miljard, dat is de helft van de middelen van de federale overheid voor dit jaar, na aftrek van de kosten van de sociale zekerheid en dotaties aan de deelstaten en de EU. We herinneren er ook aan dat die overheid met een budget van 22,7 miljard, 40 miljard uitgaven betaalt. 6,6 miljard van die uitgaven zijn nu al intrestlasten. Met elk jaar bijna 20 miljard extra schulden er bij en een stijgende rente staan we er niet goed voor.

Dus Groen heeft gelijk. Er is geen geld voor die 2%-norm voor Defensie. Integendeel. Maar de consensus groeit, zeker in de samenleving, dat het wel nodig is. Of laten we onze veiligheid voor de rest afhangen van de goodwill van de VS of Frankrijk? Als die op een dag niet thuis geven wegens andere prioriteiten, zijn wij de sigaar.

Tromgeroffel… Kerntaken

Er is maar één andere optie. Het moet radicaal anders. Onze overheid is ontspoord. Een overheid die zich niet bezighoudt met… daar komt ie: de kerntaken.

We keren even terug in de tijd. Toen ik 20 jaar geleden als stagiair bij Ring TV in de zomer reportages maakte, draaiden we er ook een over het kerntakendebat in de provincie Vlaams-Brabant. Verder dan een debat zijn we in dit land op 20 jaar nooit gekomen. Het werd enkel erger.

De overheid doet van alles wat ze eigenlijk niet zou moeten doen. Meer en meer organiseert de overheid de samenleving als een middenveld. De uitloper van een verkeerd begrepen idee van ‘verzorgingsstaat’. Om dan tot de vaststelling te komen dat het middenveld verdampt én dat de schulden opstapelen. Het gevolg is dat er geen geld is voor wat echt nodig is. En de belastingdruk stijgt. We betalen de gratis coaches met onze eigen belastingen.

Expansie van randactiviteiten

Nochtans is alles in dat debat al gezegd. Iemand die regelmatig op die nagel klopt is Ivan Van de Cloot. In 2020 schreef hij het boek Overheid + Markt. Daarin vat hij het volgende samen: ‘Kerntaken moeten volgens een drastische efficiëntienorm vervuld worden. Als er dan nog middelen tekortschieten, dan moeten die in de eerste plaats elders gezocht worden, bij minder essentiële taken. Het is stuitend om de expansie te zien in allerlei randactiviteiten, terwijl de basistaken van de overheid, die haar bestaan legitimeren, niet eens fatsoenlijk vervuld worden.’

De overheid faalt op haar kerntaken. Justitie moet elke veroordeelde 6 maanden vroeger vrij laten om het een beetje onder controle te houden, bleek deze week. Landsverdediging staat na jaren verwaarlozing niet op punt. Onze wegen zijn in slechte staat. Er is geen langetermijnbeleid voor energie. De vergrijzingskosten zijn niet onder controle. De sociale zekerheid eist jaar na jaar grotere budgetten op. De vraag dringt zich op of dat zo efficiënt mogelijk beheerd en uitgebouwd wordt? Zijn alle subsidies en premies die de overheden uitgeven wel doeltreffend? Weten we dat? Vlaanderen zou de oefening maken. Ik ben benieuwd of er ook gevolgen zullen aan gegeven worden. Of wordt dit het zoveelste rapport dat in een lade verdwijnt?

60%-norm

De realiteit is dat het in dit land niet lukt. Zelfs met een Europese stok achter de deur lukt het niet om de financiën in toom te houden.

Van de EU mag de staatsschuld van een lidstaat niet meer zijn dan 60% van het bbp. In 2021 was de Belgische schuldgraad 108,4%. Weet wel dat dit de optelling is van de schulden van verschillende overheden in dit land. En ook dit jaar zal de EU een afwijking toestaan wegens de oorlog in Oekraïne, waardoor elke prikkel om echt iets aan die schuld te doen ontbreekt.

De Vivaldi-periode zal opnieuw een gemiste kans blijken. Nochtans is het meest sociale beleid een beleid dat geen schulden maakt voor toekomstige generaties en haar kerntaken op orde heeft. België faalt in beide opdrachten. Een volgende Belgische regering heeft geen andere optie dan structureel in te grijpen. Besparen op randopdrachten en radicaal inzetten op de kerntaken. Misschien opent dat zelfs mogelijkheden voor initiatieven van onderuit.

Hoe moet premier De Croo dat aan zijn NAVO-collega’s uitleggen?