Pro-EU, niet eurofiel

Nationalisten maken zich niet belachelijk wanneer zij voor zichzelf een plaats binnen de Europese Unie zien. De EU biedt net een uitweg uit de bestaande staatsstructuren. Daarom moet er blijvend op het belang van een toekomst binnen de Europese Unie gewezen worden.

Het EU-argument overboord?

Daniël Walraeve verwijst in zijn artikel ‘Onbeantwoorde Euroliefde’ naar de uitspraak van eurocommissaris Joaquín Almunia. Die sprak zich uit over de mogelijkheid dat een nieuwe staat – afgescheiden van een bestaande lidstaat – automatisch zou kunnen toetreden tot de EU. Hij was daarin duidelijk: nee, dat zou niet zijn. Moeten de independentisten daarom de eer aan zichzelf houden en resoluut kiezen voor een bestaan buiten de Europese Unie? Dat zou strategisch een foute zet zijn. Zij mogen de Europese Unie niet uit hun argumentatie voor onafhankelijkheid weren.

Bij een keuze voor onafhankelijkheid is de staatkundige verandering groot. De tegenstrevers van een afscheiding wijzen bijgevolg met plezier op de ‘chaos’ die hier mogelijk op volgt. Men mag dan ook nooit aannemen dat de noodzakelijke steun van een groot deel van de bevolking evident is. Als de pro-beweging reeds zelf gaat argumenteren dat een keuze voor onafhankelijkheid niet alleen een keuze is om de bestaande politieke structuur achter zich te laten, maar tevens ook de Europese Unie, dan creëert zij zelf ongewenste onzekerheid bij de bevolking.

De EU is voor kleine naties net een springplank naar een onafhankelijk bestaan omdat deze wijst op de overbodigheid van de nationale staten. Ze is immers reeds ver gevorderd in het overnemen van alle schaalvoordelen die voorheen door de nationale staten aangeboden werden. Daarom is de EU de veilige cocon die naar autonomie strevende regio’s een uitgeleide uit de bestaande staatstructuren biedt. Dat argument vóór de Schotse en Catalaanse referenda van 2014 overboord gooien is een foute keuze. De independentisten moeten erop wijzen dat het niet langer nodig is om tot de bestaande lidstaat te blijven behoren, net omdat we voor schaalvoordelen op de Europese Unie kunnen terugvallen (zie de studies van Bartkus V.O. (1999), Alesina A. en Spolaore E. (2003) en Leonard M. (2012)).

Zal Europa zo ver gaan?

Desondanks heeft Walraeve gelijk wanneer hij concludeert dat het gênant is om als pro-Europese en onafhankelijkheidsbeweging afgewezen te worden door de EU. De uitspraak van Almunia was echter niet verrassend. Een Europese Unie die nog steeds bepaald wordt door de lidstaten zal niet applaudisseren wanneer een nieuwe entiteit, ontstaan uit de ontbinding van één van diezelfde lidstaten, zich als nieuw lid aandient.

Dat soort uitspraken is meer ingegeven door het voeren van een nationale politiek op Europees niveau, dan door een echte Europese logica. Het valt dus te verwachten dat eens de strijd op nationaal vlak gestreden is, Europa wel zal volgen. De Europese krachten zullen hun project immers niet in gevaar laten brengen door een aantal regio’s die zich willen afscheuren. Hoe ver Europa wil gaan om de boel bij elkaar te houden toont de euro-crisis overduidelijk aan.

Klakkeloos pro-EU?

Dit wil niet zeggen dat men het eigen onafhankelijkheidsproject moet laten afhangen van de houding van de EU (of een aantal vertegenwoordigers ervan) ten aanzien van het uiteenvallen van bestaande lidstaten. Overigens hoeft een strategische keuze voor de Europese Unie niet te impliceren dat men kritiekloos de bevoegdheden van de Unie wil blijven uitbreiden. Maar het is niet aangewezen om de kosten van een afscheiding te laten oplopen door het lidmaatschap van de Europese Unie nu al in de weegschaal te leggen. Het uitdagende devies in de aanloop naar de referenda in Schotland en Catalonië moet dus zijn: pro-EU, maar niet eurofiel.

Jef Jaenen is Master geschiedenis en student politieke wetenschappen, Berten Vermeulen is Master politieke wetenschappen en student filosofie.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>