Rapport-Draghi: de Europese Unie is de Verenigde Staten niet

De Europese Unie staat voor grote uitdagingen wanneer het over haar concurrentiekracht en welvaart gaat.

De politieke beleidslijnen van de volgende Europese Commissie focussen dan ook terecht op industrie en competitiviteit. De Europese Green Deal zal de komende jaren worden aangevuld met een heuse Industrial Deal, die de Europese industrie opnieuw concurrentieel moet maken met de rest van de wereld, en onze jobcreatie veilig moet stellen.

Niet iedere uitgave is een investering

De op export gerichte Vlaamse economie is sterk verbonden met de Europese interne markt. De komende legislatuur staan we daarom voor een grote uitdaging: hoe kunnen we de Europese Unie de ruimte bieden om onze economie te versterken, terwijl we erover waken dat diezelfde Europese Unie niet de macht naar zich toetrekt, die eigenlijk aan de lidstaten toebehoort?

Mario Draghi lijkt van deze vraag niet wakker te liggen. De oud-premier van Italië en voormalig voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB) schrijft in zijn langverwachte rapport dat de lidstaten hun eigen nationale belangen opzij moeten schuiven voor het grotere Europese belang.

Draghi koppelt daar expliciet de noodzaak van een eigen Europese schuld aan. Dit voorstel is controversieel, omdat de economisch sterkere lidstaten vrezen zo medeverantwoordelijk te worden voor de schulden van de economisch zwakkere.

Een verschuiving naar een meer Amerikaans geïnspireerde aanpak voor de Europese economie, met minder ad-hocoplossingen en meer strategische keuzes, kan de toekomst zijn. Maar een gezamenlijke schuldopbouw als financieringsinstrument zal geen zoden aan de dijk brengen.

Wie het omgekeerde zegt, beweert eigenlijk dat elke overheidsuitgave een investering is, terwijl het juist belangrijk is een onderscheid te maken tussen uitgaven die de economische groei stimuleren en uitgaven die dat niet doen. Elke uitgave als investering bestempelen leidt tot een onverantwoorde begrotingspraktijk, met een groeiende overheidsschuld zonder duurzame economische voordelen tot gevolg.

Schulden

Wie de politiek aan het Schumanplein van dichtbij volgt, dacht na het lezen van Draghi’s rapport ongetwijfeld aan dat andere ‘Hamiltoniaans’ moment dat de toekomst van de Europese financiering zou bepalen. In volle coronacrisis sloten Duitsland en Frankrijk een akkoord over een Europees herstelfonds, dat gefinancierd zou worden door schulden die de EU zelf aangaat. Dat naar analogie met de historische Amerikaanse ‘Dinner Table Bargain’ uit 1790.

In dat jaar slaagde de Amerikaanse minister van Financiën Alexander Hamilton erin de Amerikaanse deelstaten ervan te overtuigen dat zij hun schulden zouden overdragen aan het federale niveau. Twee staten, Maryland en Virginia, zagen dat niet zitten omdat hun belastingbetalers op die manier verantwoordelijk zouden worden voor de schulden van andere staten.

Uiteindelijk wist Hamilton hen over de streep te trekken en kwam het algemene belang boven het particuliere belang van de staten te staan. Beleidsmakers met een voorliefde voor de pan-Europese identiteit gebruiken deze analogie graag als lichtend voorbeeld voor de EU-koers. Maar de Europese Unie is de Verenigde Staten niet.

Superstaat

Een Europese Unie die focust op haar kerntaken en alleen optreedt waar de problemen de afzonderlijke lidstaten overstijgen, is de enige duurzame schepper van welvaart. Economische groei als prioriteit is niet alleen een kwestie van goed beleid, maar een noodzakelijke voorwaarde om serieus genomen te worden als geopolitieke actor.

De verschuiving van hyperglobalisering naar toenemende blokvorming toont hoe geopolitieke en economische strategieën veranderen, wat nieuwe uitdagingen schept voor een stabiel, op regels gebaseerd mondiaal handelsklimaat.

De rol van de Wereldhandelsorganisatie lijkt uitgespeeld in het voordeel van de Europese Unie, al slaagt die laatste er niet in die rol naar behoren te vervullen. Het sluiten van belangrijke handelsakkoorden en de verdieping van de interne markt zijn maar twee van de vele uitdagingen die de Europese Unie vandaag niet eensgezind het hoofd kan bieden.

Waarom zou een Europese superstaat die een eigen schuld opbouwt dan wel de oplossing zijn?