Pieces of a Woman: film als rouwtherapie

Op de burgerlijke stand een geboorte aangeven samen met deze van een overlijden, je mag er niet aan denken. Je hoort de ambtenaar amper zeggen dat je toch nog recht hebt op bevallingsverlof en kraamgeld. Je zit nog in de eerste van de vijf fases van je rouwproces: ongeloof. Je weet dus niet wat je hoort en wil het gebeurde niet accepteren. Uiteindelijk zal je de balans moeten vinden tussen loslaten of vasthouden. ‘The song is ended but the melody lingers on,’ schreef Irving Berlin.

Autobiografisch scenario

De Hongaarse regisseur Kornél Mundruczó en zijn vrouw, scenariste Kata Wéber, hebben het zelf ervaren bij de dood van hun pasgeboren kind. Twee jaar geleden werd een versie van het scenario in Polen opgevoerd als toneelstuk. Tijdens de Mostra 2020 zat Pieces of a Woman, ook gebaseerd op dat semi-autobiografisch scenario van het filmkoppel, in de officiële competitie met Martin Scorsese als ‘executive producer’. Hun eerste Amerikaanse film opgenomen in Canada maakte indruk met een aangrijpende bevallingsscène.

Net zoals in zijn vorige Hongaarse films, daagt Mundruczó de toeschouwer graag uit. In White God (2014) komen zwerfhonden in opstand tegen een fascistische maatschappij en in de vluchtelingenparabel Jupiter’s Moon (2017) wordt Syriër Aryan door de grenspolitie neergeschoten, stijgt hij op als een superheld en blijft zweven. In Pieces of a Woman blijft Mundruczó met beide voeten op de grond, ver weg van elke fantasie, en totaal ingebed in de realiteit. Met een soundtrack van Howard Shore, al vijftien films lang huiscomponist van Crash-regisseur David Cronenberg.

Wie heeft de langste?

Wie heeft de langste ‘one take’-opname ooit gemaakt? Wie kan het best de indruk geven een hele film in een ononderbroken shot, zonder montage, te hebben gefilmd? Hitchcocks Rope(1948), Sokurovs Russian Ark (2002) of Mendes’ 1917(2019)? Of wie deed dat virtuoos in de openingsscène? Welles’ Touch of Evil (1958), Altmans The Player (1992) of Bigelows Strange Days (1995)? Of is het de Hongaar Bela Tarrs openingsshow van zijn meer dan zeven uur durende zwart-witfilm Sátántangó(1994)?

Stuk voor stuk spectaculaire tour-de-forceopnames, maar nog nooit werd die techniek toegepast op een thuisbevalling. De 32-jarige Engelse actrice Vanessa Kirby, bekend van haar rol als Margaret Windsor in de Netflixserie The Crown, vertolkt de rol van Martha die in een 23 minuten durende scène voor de camera thuis bevalt, bijgestaan door haar echtgenoot Sean (Shia LeBeouf). In een ononderbroken opgenomen bevallingsscène wordt duidelijk wat God na de zondeval tegen Eva zei nadat ze van de appel had gegeten: ‘In pijn zult gij kinderen baren’ (Genesis 3:16).

Appel- en brugsymboliek

Niets verloopt zoals gepland nadat de twee protagonisten in de eerste vijf minuten van de film zijn voorgesteld: hij een Stanley Kowalski-achtige bouwvakker en bruggenbouwer, zij een chique, hoogzwangere kantoorchef. De verwachte vroedvrouw is verhinderd en wanneer de vervangster met geruststellende woorden haar werk doet, blijkt de hartslag van de baby niet in orde. Paniek breekt los en echtgenoot Sean kijkt machteloos toe.

Wanneer de pasgeboren baby uiteindelijk niet overleeft, wordt vroedvrouw Eva (Molly Parker) beschuldigd van nalatigheid. De Bijbelse appelsymboliek wordt doorheen de film uitgewerkt: de appelpitten die Martha teelt en de appelbomen in de eindscène. Martha gaat door een rouwproces dat verloopt doorheen verschillende tijdstippen van 17 september tot 3 april. Ze vervreemdt van haar partner Sean, die nochtans de hele film door blijft werken aan de bouw van een brug, een duidelijke metafoor voor hun relatie.

Compleet nep

Op de vraag hoe hij die bevalling gefilmd had, was het antwoord ontnuchterend: ‘Compleet nep. We persten een bevalling van tien, twaalf uur in die ene take van 23 minuten. Die fictieve geboorte mag dan een angstaanjagende kijkervaring zijn, maar ze is volkomen onecht. Want wat zijn die 23 minuten nou, op een héle bevalling? Niks. Maar film stelt je in staat te spelen met het begrip tijd. Film is daar zelfs bij uitstek de kunstvorm voor.’

Het gevaar van een dergelijk spectaculaire scène is dat de rest van de film dat niveau niet meer haalt. En zo is het dan ook! Martha’s bemoeizieke, klassenbewuste moeder, vertolkt door de iconische Ellen Burstyn van onder meer Requiem for a Dream, brengt een lange monoloog met daarin de woorden: ‘I know what it’s like to start over’, verwijzend naar haar Holocaustverleden. Zij is het die ervoor zorgt dat echtgenoot Sean met een cheque het verhaal wordt uitgeschreven.

Alsof men toen al weet had van Shia LeBeoufs kwalijke reputatie: zijn ex, zangeres FKA Twigs, beschuldigde hem van gewelddadigheid. Voor sommigen zal dat een wrange nasmaak geven tijdens LeBeoufs agressieve scènes. Of mogen we hier ook, zoals bij Delphine Lecompte’s verdediging van Polanski, zeggen: ‘Dermatologen, glasblazers, zadelmakers, imkers en baggeraars moeten fatsoenlijk zijn. Maar van mijn kunstenaars verwacht ik smerigheid, wellust, drift, opvliegendheid, obsessie, koorts… Kortom: schone ziekelijkheid.’ Of ze daar ook zo over denken in het land van Viktor Orbán?

Films in Orbán Country

Na de dood van Miklos Jancso in 2014 en The Turin Horse (2011), Béla Tarrs testamentfilm, kan men Kornél Mundruczó als de Hongaarse nummer 1 beschouwen, naast Laszlo Nemes en Istvan Szabo. Zoals velen voor hem grijpt Mundruczó nu zijn kans in Amerika. Zolang hij bij zijn Lars von Trier thema blijft, zoals in diens Antichrist(2009) over een stel dat zich na de dood van hun zoontje terugtrekt in een boshuisje, werkt de film uitstekend.

Helaas is dat niet zo in de nevenplots: de overspel- en gerechtsscènes en de onvermijdelijke joodse Shoah-overlevingsthematiek. Het proces tegen de vroedvrouw met een schadevergoeding in het vooruitzicht komt over als een typische Amerikaanse deus-ex-machina en heeft weinig met de essentie van de film te maken. Toch beweert de regisseur dat het gebaseerd is op het geruchtmakend proces tegen de Hongaarse verloskundige Ágnes Geréb, boegbeeld van de thuisbevalling. De regering van premier Orban voert niet alleen een beleid tegen het homohuwelijk en de adoptie van kinderen door holebikoppels maar ook tegen thuisbevalling. Pieces of a Woman kan bezwaarlijk een pleidooi voor thuisbevallen genoemd worden!

Kirby voor Oscar

Dat neemt niet weg dat Vanessa Kirby schittert als rouwende moeder die wegteert van verdriet. Zij kreeg er dan ook de Coppa Volpi Beste Actrice voor en is zonder twijfel een kanshebber voor een Oscar. Is zij de nieuwe Gena Rowlands, die briljant acteerde in A Woman Under the Influence (1974) van haar echtgenoot John Cassavetes? Kirby illustreert perfect hoe vrouwen hedendaagse films domineren. Van de 18 officiële competitiefilms in Venetië werd bijna de helft geregisseerd door vrouwen. Cate Blanchett was de president van de jury en de Lifetime Awards gingen naar Tilda Swinton en Ann Hui; de Gouden Leeuw ging naar Nomadland van Chloé Zhao. De hanen kraaiden nog wel, maar het waren de hennen die de eieren legden. Dat Vanessa Kirby ook één van de twee protagonisten was in The World to Come — over een ontluikende lesbische relatie — was mooi meegenomen.

‘Een vrouw is als een theezakje, je kunt niet zien hoe sterk ze is totdat je haar in heet water zet’, zei Eleanor Roosevelt. Mannen, daarentegen, kunnen trauma’s minder goed verwerken en zijn ofwel profiteurs of lafaards, zowel in hogergenoemde films als in de twee lijstrekkers in mijn top tien tv-series. The Queen’s Gambiten Unorthodoxzijn dan ook series over vrouwen die zich laten gelden in een typische mannenwereld. Volgens die films moeten vrouwen het twee keer zo goed doen als mannen om zich te bewijzen. De Canadese feministische burgemeester van Ottawa, Charlotte Whitton, vindt dat gelukkig niet eens zo moeilijk.