Religie en film, en een politieke film

Religie en film, dat heeft in de loop van de geschiedenis al prachtfilms opgeleverd maar tevens films naast de kwestie. Zoals ook weer deze week: een sublieme mijmering over vergiffenis en een weinigzeggende nonnenklucht. Maar eerst een politieke film: Radio Metronom.

De Securidade

14 oktober 1972 is de dag dat de 27-jarige Jim Morrison dood werd gevonden, behalve frontman van de legendarische popgroep The Doors ook een icoon van de vrijgevochten jeugd. Die avond gaat Ana – 17 lentes – in Boekarest na lang aarzelen en tegen de zin van haar moeder naar een fuif  bij een vriendin. Ze zijn nog maar net begonnen met het schrijven van een brief naar de naar Duitsland uitgeweken Roemeense presentator van het popprogramma ‘Metronom’ op Radio Free Europe of de gevreesde Securidade valt binnen en neemt alle aanwezigen mee. Wat volgt is een minutieuze reconstructie – dat fletse kleurenpalet! – van hoe deze drieste  geheime politie in een dictatuur, het communistisch Roemenië van Ceausescu, te werk ging en zelfs nietsvermoedende jongeren zoals Ana dingen wil doen bekennen die ze helemaal niet gedaan hebben.

Radio Metronom van de debuterende Alexandru Belc (***, momenteel in de bioscoop) is een straf en hard verhaal van verraad, intimidatie en afdreigen – haar ouders zouden wel eens hun werk kunnen kwijtspelen als Ana een schuldbekentenis niet ondertekent. Maar dan moet voor Ana de algehele ontnuchtering nog komen.

Sarah

Sarah Polley is een Canadese actrice die al vanaf haar vijfde jaar acteert. Haar moeder was behalve actrice vooral ook actief als castingdirecteur. Zelfs in haar prille carrière werd de kindster (in Disney-films) al van slag om slinger met grensoverschrijdend gedrag op filmsets geconfronteerd (tot en met de vermaledijde filmproducent Harvey Weinstein). Al had het meisje er aanvankelijk – uiteraard – geen flauw benul van wat haar overkwam. Haar beschermengel, haar moeder, overleed jammer genoeg al toen Sarah 11 was.

In haar vierde langspeelfilm als regisseur, een stevige Oscarkandidaat in de categorie beste film en beste regie, Women Talking (***, momenteel in de bioscoop) laat Sarah Polley een kransje vrouwen aan het woord van wie je aanvankelijk niet weet wat er met hen aan de hand is. Maar dat het erg was, dat staat al meteen vast. Meestal werkt een suggestief beeld sterker dan een expliciete scène. In flarden flashbacks zien we bijvoorbeeld een jonge vrouw in een plas bloed op de grond. En hoe twee meisjes van 15 en 16 jaar op het platteland op een verlaten weggetje door een man in een koets worden aangesproken.

De vraag waarmee de vrouwen in Women Talking zichzelf confronteren is of ze weggaan (‘nee, niet vluchten!’) of blijven. Twee dagen hebben ze de tijd om te beslissen vooraleer de mannen terugkeren die verantwoordelijk zijn voor wat hen werd aangedaan.

Polley baseerde zich op het gelijknamige boek van Miriam Toews.

Alle kleur – op hier en daar een bloedvlek  na – lijkt uit de film gezogen waardoor deze sublieme mijmering van bij het begin in een beklemmende, naargeestige sfeer gevangen zit. De vrouwen discussiëren honderduit. Zullen ze vergeven zoals Jezus Christus in het Nieuwe Testament voorschrijft. Of is het ordewoord ‘Mij is de wrake’ zoals uit het Oude Testament moge blijken. Geen gemakkelijke keuze wanneer een jonge moeder bijvoorbeeld wanhopig uitroept dat blijven van haar een moordenares zal maken; haar dochtertje van vier is namelijk verkracht.

Women Talking is krachtdadige, intense cinema, getekend een gepassioneerde cineaste. Het doet er dan even niet toe dat de film op waargebeurde feiten is gebaseerd – in Bolivië anno 2000 in een geloofsgemeenschap die elke moderniteit afwijst –  Polley’s film is van alle tijden. Tot op vandaag. Helaas.

Hemeltje lief

In Juste ciel! van Laurent Tirard (*, momenteel in de bioscoop) lijkt de tijd te hebben stil gestaan. In een piepklein dorpje in de Franse Jura poogt Soeur Veronique de kerk in het midden te houden in haar Benediktijnerklooster. Niet zonder moeite evenwel. De ene zuster is geobsedeerd door mirakels, zeker wanneer ze in de tuin een bloem, een edelweiss (!) vindt, een andere non heeft zichzelf het zwijgen opgelegd en dan is er ook nog een jonge stagiaire die nooit de Bijbel heeft gelezen en het binnenskamers meestal in Keulen hoort donderen. Maar nog het meest in de ban is Soeur Veronique van een wielerwedstrijd met als inzet 25.000 euro voor de renovatie van het plaatselijke zorgcentrum voor mensen op leeftijd. Al droomt zuster overste van een reis naar Vaticaanstad om er de paus te ontmoeten. Stof genoeg voor een steengoede religieuze komedie zou je denken. Maar het hele verhaal stottert, een iets of wat religieuze fond is er amper waardoor Juste ciel! (Te vertalen als “in hemelsnaam!”) niets meer is dan een uit de tijd en uit zijn verband gerukte dwaze klucht. Met af en toe – toegegeven – een zeldzame gevatte woordspeling.