Renaat De Rudder + 17 december 1917

Honderd jaar geleden werd het politieke Vlaams-Nationalisme uit de modder van de loopgraven geboren. De Frontbeweging ontstond uit onvrede om de anti-Vlaamse discriminatie van de soldaat in het leger en staatsapparaat. Deze Frontbeweging, die aan de basis lag van onder meer de IJzerbedevaarten, de Frontpartij en VOS Vlaamse Vredesvereniging, droeg na de loopgravenoorlog haar boodschap uit aan de hand van tien bijzondere en exemplarische persoonlijkheden. De tien IJzersymbolen zullen over de decennia heen tot de verbeelding spreken als de verpersoonlijking van het leed en streven van het Vlaamse volk aan de IJzer. Een van deze uitzonderlijke levensverhalen is dat van Renaat De Rudder (11/12/1897 – 17/12/1917).

Renaat De Rudder werd geboren in Oostakker, zoon van een tuinman, in een gezin van vijf kinderen. Renaat voelde vroeg de roeping tot het priesterschap en begon in 1912 zijn Humaniora aan het Sint-Vincentius-College te Eeklo –in die tijd eentalig Frans. Hij was lid van de Katholieke Oost-Vlaamsche Studentenbond, waarvan Filip de Pillecijn algemeen voorzitter was. Op het einde van de vierde Latijnse kwam een einde aan Renaats burgerlijk leven. Oorlog!

Op 12 oktober 1914 trok Renaat met zijn vrienden uit Landegem als vrijwilliger naar het front. Op 18 oktober belandde hij in het opleidingskamp van Auvours. De opleiding was een hele ontnuchtering; het ruwe soldatenleven, ontberingen en eentalig Franse opleiding en bevelen. Na amper vier maanden training trok de zeventienjarige Renaat definitief naar de loopgraven.

De Leeuwen Dansen

Oorlogsmoeheid, de Vlaams-onvriendelijke legerleiding en de sleur van het front doen het ongenoegen in de loopgraven gisten. Langzamerhand ontwikkelt zich een netwerk van Vlaamsgezinde intellectuelen en studenten waarvan Renaat ook deel uitmaakt. Hij schreef brieven, publiceerde artikels, en richtte de groep ‘IJzerkerels’ op met als leuze ‘’t zal stormen’. In het voorjaar van 1917 verhuist de compagnie van Renaat naar de frontsector Boezinge. Renaat engageert zich volledig in de Frontbeweging. Zijn publicaties ‘Grachtblommekens’ en ‘Jongens van Vlaanderen’ blinken uit door hun oprechtheid en zeggingskracht. Voor de soldaten en vluchtelingen uit Landegem richt hij het frontblaadje ‘De Zonnehoogten in’ op.

Na de verschijning van de eerste Open Frontbrief op 11 juli 1917 werd de houding van de militaire leiding harder; de censuur werd verstrengd, en Flaminganten werden belast met de vuilste en gevaarlijkste karweien –iets wat Renaat aan den lijve zou ondervinden. Op 14 augustus 1917 werd Renaat gearresteerd voor het doorgeven van de brochure ‘Vlaanderens Weezang’ aan een vriend. De reactie van Renaats vrienden liet niet op zich wachten: een vijftigtal woedende soldaten trok gewapend naar de markt waar de gevangenis was. De bedarende woorden van andere Vlaamsgezinden konden niet helpen, en de groep drong door tot in de kelder, waar Renaat tussen de aardappels gevangen lag. De groep wenste Renaat geluk en het orkest ‘De Leeuwen Dansen’, opgericht door Renaat, bracht hem hulde. De hele avond weerklonk De Vlaamse Leeuw in het stille dorp. De dag erna werd Renaat plots vrijgelaten. Na het incident in de aardappelkelder werd Renaat onderworpen aan strenge controle en censuur –zijn correspondentie en artikelen kregen het censuur-nummer 69, en op Allerheiligen van dat jaar zal hij nogmaals vier dagen cel krijgen voor een van zijn artikels.

Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus

De oorlog bracht zijn meedogenloze afstomping, niet alleen door het menselijk leed en de ontbering, maar ook door de heersende losbandigheid en zedeloosheid. Meermaals werd Renaat getroffen door de ‘verbeesting’ die zich voltrok in soldaten die hij nog als goede mensen had gekend. Zijn tiendaagse bezoek aan Lourdes in september 1917 was een laatste verademing in het drukkende oorlogsgebeuren –hij ontmoette er Ward Hermans, met wie hij een innige vriendschap sloot en een drukke correspondentie onderhield.

Op 17 december kreeg de compagnie van Renaat de opdracht werken uit te voeren aan de voorposten in het niemandsland. Deze voorposten werden bewaakt door een vooruitgeschoven post, bemand door enkelen die echter niet op de hoogte waren gesteld van de komst van de vrijwilligers, waaronder Renaat. De bemanning van de vooruitgeschoven post riep ‘halt’ en vuurde waarschuwingsschoten bij de nadering van de voor hen onbekende soldaten. Renaat kreeg hierbij een kogel in de dij. Hij haalde net het krijgshospitaal te Westvleteren maar bloedde dood. Zijn laatste woorden: ‘Ik wist niet dat een mens zo lijden kon, maar Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus.’

Renaat De Rudder – IJzersymbool – Held

Was Renaat De Rudder een held? Hij was zeker geen held in de afgeleide betekenis van het woord, zoals de grootmachten het hanteerden om het zinloze bloedvergieten van de loopgravenoorlog goed te praten. Integendeel. Renaat was een anti-held. Een naamloos, zinloos slachtoffer in een even zinloze oorlog. Maar kijken we eens naar de oorspronkelijke betekenis van het woord held. In de Griekse oudheid is een held, hèros (ἥρως) een buitengewoon personage dat door zijn uitzonderlijke levenswijze iets meer is dan een normale sterveling. Deze bovenmenselijke mens inspireert de generaties na hem om zich, in navolging van hem, te verheffen. In deze betekenis zijn Renaat De Rudder, en de negen andere IJzersymbolen, wel degelijk helden. Renaat De Rudder is meer dan de jongeman wiens noodlottig sterven we op 17 december herdenken. Hij is een symbool. Als beloftevolle jongeman symbool voor een hele generatie jeugdig potentieel die aan een gruwelijke oorlog is verkwanseld. Als aspirant-priester met een sterk sociaal gevoel symbool van de onbevangen liefde die jongeren kunnen hebben voor de andere en de Ander. Als vervolgde flamingant symbool voor de rechtvaardigheid van het streven naar zelfbestuur.

Wij zijn de verhalen die we aan onze kinderen vertellen. Het verhaal van Renaat De Rudder is er een van hoe oorlog, de gruwelijkste creatie van de mens, toch het mooiste uit de mens naar boven kan halen. We moeten daarom dit verhaal blijven vertellen. VOS Vlaamse Vredesvereniging koestert het verhaal van Renaat De Rudder en de andere IJzersymbolen. Op 17 december herdenken we Renaat in de crypte van de IJzertoren. Dit moment zal ook de première worden van een bijzonder nieuw project in voorbereiding. Met het filmproject Echo’s van Helden -een deelproject van het VOS Digitaal Museum voor Vlaanderen – wilt VOS alle documenten van de fronters, gaande van brieven, over pamfletten tot gedichten, laten inspreken door jongeren. Deze filmpjes worden erna op YouTube gezet om de echo’s van Renaat De Rudder en anderen te laten weerklinken in de eenentwintigste eeuw. Want het bijzondere verhaal van Renaat De Rudder wordt het beste door hemzelf verteld.