Sinn Féin kan brexit doen kantelen in Westminster

De brexit-stemming in het Britse parlement zou weleens een dubbeltje op zijn kant kunnen worden. Verlaat het VK de EU met een akkoord op zak of zonder akkoord? En indien er een akkoord is: hoe ziet dat akkoord er uit? Misschien keert een meerderheid in het parlement zich tegen de regering? Een aantal dissidente Tory’s wil May niet volgen. EU-lievende socialisten verzetten zich tegen de Corbynmantra — ‘We accept the referendum result’. Schotse en Welshe nationalisten willen liever bij de EU blijven. En de Noord-Ieren? 

Sinn Féin: de redders van het koninkrijk?

Op 2 maart kopte de progressieve krant The Guardian ‘Kom naar het parlement, Sinn Féin, als redders van Ierland – en Groot-Brittannië.’ In zijn geschiedenis, dat min of meer teruggaat tot de Paasopstand 102 jaar geleden, nam nooit één verkozene van de republikeinse nationalisten zijn of haar zetel op in Westminster. De eed aan de koningin afleggen, betekent immers het erkennen van de soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk over Noord-Ierland. Fenians vallen nog liever dood.

En toch wordt er dezer dagen – aan de pro-Europese zijde – druk gespeculeerd over het feit dat de zeven verkozenen van Sinn Féin uit Noord-Ierland toch hun zitje zouden opnemen. Voor één keer dan. Per hoogste uitzondering. Om Ierland te redden dus, én het Verenigd Koninkrijk. De stemmen van de Ierse republikeinen kunnen de inhoud van het brexitakkoord bepalen.

Het referendum omkeren?

De brexit vindt plaats op vrijdag 29 maart 2019. Het parlement kreeg de belofte van premier Theresa May dat het mag stemmen over het bereikte akkoord tussen de EU en het VK. Over de brexit heeft het volgens de regering geen stem, aangezien de premier de uittreding activeerde door Artikel 50 van het Verdrag van Lissabon in te roepen. Echter, in de Britse constitutionele traditie geldt dat het parlement de laatste zeg heeft in alles. En het referendum van 2016 was een adviserend referendum. Maar het scenario waarin het parlement de regering volledig ‘overruled’ lijkt op dit moment weinig waarschijnlijk. Het zou betekenen dat zowel de Conservatieve partij als Labour volledig veranderen van standpunt… of beiden compleet verscheuren.

Het Noord-Ierse kruidvat

Indien de Britse regering geen akkoord bereikt met de EU of het Britse parlement het akkoord wegstemt, dan wordt het een harde brexit. Een ‘no deal’-scenario. Op dat moment dreigt er een ‘harde’ grens tussen het Verenigd Koninkrijk en de Republiek Ierland, die het Noorden van het Zuiden scheidt. Een grens die tot verhoogde spanningen kan leiden tussen beide gemeenschappen in het Noorden. De leider van de Noord-Ierse Groenen waarschuwde voor een ‘Noord-Iers kruitvat’, dat brexit kan ontsteken. En dat exact twintig jaar nadat het Goedevrijdagakkoord werd gesloten, wat voor pacificatie zorgde en co-bestuur van de harde nationalisten van Sinn Féin en even harde unionisten van de DUP.

Die laatste partij steunt Mays conservatieve minderheidskabinet. Haar volksvertegenwoordigers zijn overtuigde brexiteers. In tegenstelling tot de nationalisten die tégen brexit zijn, en het VK in de schoot van de EU willen houden. De brexit is nu al meer dan een jaar een splijtzwam in Noord-Ierland, dat sinds de laatste verkiezingen zonder regering blijft. Sinn Féin (SF) en DUP slagen er voor het eerst in meer dan tien jaar niet in een regeerakkoord te sluiten.

Zuiverheid boven pragmatisme?

Mocht Sinn Féin nu het historische ‘abstentionisme’ verlaten, loopt ze het risico op een splitsing. De republikeinse partij kende naar goede nationalistische traditie talloze splitsingen, onder meer over de vraag of verkozenen in de Ierse republiek wel hun zitjes mochten opnemen in de Dáil Eireann, het Ierse parlement in Dublin. Zuiverheid was altijd een hoog goed bij de nationalisten. Politicologen mogen dan wel analyseren dat de partij eieren voor haar geld zal kiezen en toch de uitdaging aangaat in Westminster. Historici neigen eerder naar scepsis: het verlaten van de aloude partijlijn kan intern tot spanningen of zelfs een splitsing leiden. Anderzijds, wie had ooit gedacht dat de republikeinse hardliners ooit het Goedevrijdagakkoord zouden slikken, regeren met de DUP van Ian Paisley of dat oud-IRA-commandant en minister Martin McGuinness de hand zou schudden van de Britse Queen?

Hoop van Iersgezinden

Ook in de Ierse republiek hopen leidende politici en opiniemakers dat Sinn Féin zijn nek uitsteekt. De jonge centrumrechtse premier Leo Varadkar (Fine Gael) en zijn grote concurrent en oppositieleider Michéal Martin (Fianna Fáil) riepen allebei de kersverse SF-voorzitster Mary Lou McDonald op om de belangen van ‘het eiland Ierland’ te verdedigen, ook in Westminster.

Ook de afwezigheid van andere Iersgezinden in het parlement – bij de laatste verkiezingen verdween de gematigde SDLP uit Westminster – kan het realisme doen toenemen bij Sinn Féin. Door het abstentionisme trekt niemand er nog de Ierse kaart. Een argument te meer om toch maar die eed te zweren? En — wie weet — zodoende de conservatieve May-regering te doen vallen? Sinn Féin mag dan wel een gerespecteerde mainstreampartij zijn geworden op het eiland, het is ook een radicaal-linkse partij die de erfgenamen van Thatcher maar wat graag een voetje wil lichten.

De Britse regering bepleit  een Canadees scenario voor de Noord-Ierse grens. De Republiek Ierland stuurt aan op het behoud van de huidige grens met het Verenigd Koninkrijk. Het lot van die wens ligt misschien in de handen van de voorstanders van de eenmaking van Ierland. Als ze tenminste verraad willen plegen aan de heilige Ierse republikeinse zaak. Ook op het groene eiland gelden de woorden van Hugo Schiltz: ‘van verraad tot verraad komt men tot één Ierse staat’.