Sinterklaas, de laatste collectieve mythe

Donkere dagen, slecht weer, dat betekent: de Sint is weer in het land. Ik heb de mooiste herinneringen aan koude, donkere decemberdagen waarin ik samen met mijn broers en zus naar beneden sloop om te ontdekken wat er in ons schoentje lag. Het is hartverwarmend om te zien hoe die traditie zich voortzet en ik nu zelf ieder jaar begin december drie giechelende meisjes de trap hoor afgaan.

Atomisering van de maatschappij

Herfststormen deren de Sint niet en ook het coronavirus houdt de goedheilig man niet in zijn kot. De pandemie zorgt er wel voor dat we het kinderfeest anders beleven dan de voorbije jaren. Er worden geen blijde intredes georganiseerd, ouders kunnen niet terecht in speelgoedwinkels en grootouders mogen niet komen kijken wat de kleinkinderen allemaal gekregen hebben van de Sint. Maar we roeien met de riemen die we hebben. Steden tonen zich inventief en organiseren een alternatieve ‘Pietenzoektocht’, de lokale handelaars richten afhaalpunten in en cadeautjes zullen vol trots via Skype of Facetime getoond worden aan oma en opa.

De nieuwe lockdown heeft ons opnieuw op onze eigen bubbel aangewezen. Eigenlijk verabsoluteert het virus in zekere zin een reeds lopende trend van verregaande individualisering van onze samenleving. De voorbije decennia werden gezinnen steeds kleiner. Door allerlei maatschappelijke veranderingen wonen hulpbehoevende ouderen niet meer bij hun kinderen in. Het aantal eenoudergezinnen neemt toe. Er komt steeds meer nadruk te liggen op de vrijheid maar ook op de verantwoordelijkheid van de enkeling.

Filosoof Herman De Dijn spreekt in dat verband over de ‘atomisering’ van de maatschappij. Deze atomisering, waarbij iedereen alleen maar op zichzelf betrokken is, houdt risico’s in: egocentrisme en het wegvallen van de sociale cohesie. De coronacrisis en de getroffen maatregelen dwingen ons allemaal op ons kleine eilandje met alle psychologische gevolgen van dien.

Een laatste restje betovering

Mensen werden van oudsher verbonden door mythes en rites die culturen collectief bleven onderhouden. Zelfs in onze huidige seculiere maatschappij behouden bepaalde gebruiken hun waarde. We hebben nu misschien meer dan voorheen nood aan tradities die ons samenbrengen. Mensen zetten dit jaar de kerstboom vroeger dan andere jaren. De kerstsfeer geeft een gevoel van verbondenheid zonder dat we fysiek samen kunnen zijn. Echter, Kerst en Pasen beleven we nog als rite, maar het verhaal erachter, de mythe, is bijna volledig weg door de verregaande commercialisering.

Het Sinterklaasgebeuren is hierop nog een uitzondering; Het is in deze postmoderne tijden misschien nog het enige feest waar mythe én rite nog breed gedragen worden. Het Sinterklaassprookje houden we nog zoveel mogelijk in stand. Als een volwassene vlakaf tegen een peuter zou zeggen dat de Sint niet bestaat, zouden we daar collectief verontwaardigd op reageren. Het is nog een laatje restje betovering, een gemeenschappelijke fictie die we willen doorvertellen, al vreet de commercialisering hier ook beetje bij beetje stukjes van de magie weg.

Verdachtmakingen

Niet alleen de commercialisering vreet aan het Sinterklaasverhaal. Het kinderfeest wordt helaas alsmaar meer verdacht gemaakt. Maarten Boudry schreef vorig jaar een opiniestuk waarbij hij bedenkingen maakte bij de ‘georganiseerde leugen’ en het ‘intergenerationele complot’ rond de goedheilige man. Is het wel oké is om tegen kinderen te liegen?

Het was een essay vol reductionistisch sciëntisme dat mij als moeder agiteerde en pikeerde. De wereld is al onttoverd genoeg; God is dood zei Nietzsche, sterren zijn maar gasbollen hier ver vandaan, verliefdheid is slechts dopamine in de hersens, vele van onze zogenaamd vrije keuzes zijn gedetermineerd door onderliggende ervaringen, er is 50% kans dat je mama en papa gaan scheiden en voor de rest is het leven een hoopje cellen die samenklitten en dan weer uiteengaan. Met die kennis ben ik blij dat er nog zoiets bestaat als Sinterklaas, waar kinderen naïef mogen denken dat een goedheilig man van 1000 jaar oud hun een geschenkje geeft omdat ze braaf zijn geweest, waar ouders hun kinderen een cadeau geven zonder daar zelf erkenning voor op te strijken, waar eigenlijk onze hele samenleving meedoet aan een toneelstuk met een ‘kinderlijke’ speelsheid.

En dan is er ook nog de ziekmakende zwartepietendiscussie… We hebben meer dan ooit nood aan riten die ons verbinden. Daarom is het des te betreurenswaardiger dat cultuurmarxisten ook dit fantastische feest, dit prachtige verhaal proberen ‘zwart’ te maken.