Spanje zet de illiberale trend in Europa

Morgen, dinsdag, begint de rechtszaak tegen negen Catalaanse politici, volksvertegenwoordigers en sociale leiders. Eindelijk. Ze zitten nu al meer dan een jaar achter tralies. Zes andere beschuldigden verblijven in ballingschap en worden vergezeld door politieke dissidenten. Ze worden gezocht voor aanstootgevende songteksten of ludieke protestacties. Samen met nog zeven andere hoge functionarissen, kregen honderden politieke activisten opgeblazen beschuldigingen op de mouw gespeld.

Terwijl de aandacht van Jean-Claude Jucker en Donald Tusk vooral naar Polen en Hongarije gaat, krijgt Spanje vrij spel om te doen wat geen enkele van deze landen durft doen: politieke dissidenten voor lange tijd opsluiten. Een enkel Twitterbericht tegen God, Koning of Vaderland is voldoende om voor een rechter te moeten verschijnen of achter tralies te eindigen. Spanje zet de autoritaire trend in Europa en het doet dat ongehinderd.

Criminalisatie van fundamentele rechten

Spanjes methode is zo eenvoudig als pervers. Of het nu gaat over Twitterberichten of vreedzame betogingen, over vrije meningsuiting of het recht op zelfbeschikking, allen krijgen af te rekenen met politie-intimidatie of gerechtelijke vervolging. Terwijl gevorderde democratieën politieke hervormingen doorvoeren om territoriale kwesties op te lossen, geven andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Canada, deelstaten zelfs de kans om een referendum te organiseren over onafhankelijkheid: laat de mensen erover stemmen!

Een referendum is dan wel geen toveroplossing, het is een van de vele instrumenten in de gereedschapskist van politieke hervormingen. In de voorbije tien jaar heeft Spanje alle mogelijke opties geweigerd in het geval van Catalonië, of het nu ging over een hervorming van de Spaanse grondwet of het Catalaanse autonomiestatuut. Een referendum onderhandelen zat er dus al zeker niet in. Met de criminalisering van het recht op zelfbeschikking ging Spanje nog een stap verder.

Een referendum is geen misdaad

Helaas voor het Spaanse gerecht, werd het organiseren van een niet-toegelaten referendum vijftien jaar geleden uit het strafwetboek gehaald. Dus moest de Spaanse justitie, waar politieke inmenging schering en inslag is, met een andere, parallelle werkelijkheid op de proppen komen.

Neem nu Jordi Cuixart en Jordi Sànchez, de twee leiders van burgerbewegingen, die nu al elk 16 maand gevangen zitten. De Spaanse onderzoeksrechter beschuldigt beide heren van rebellieen opstand, wat door het strafwetboek gedefinieerd word als gewelddadige opruiing. Buiten de gewelddadige poging van de Spaanse politie om het onafhankelijkheidsreferendum neer te slaan, was er helemaal geen sprake van geweld in Catalonië. De echte, politieke, ‘misdaad’ van beide Jordi’s was het organiseren, jaar na jaar, van vreedzame massabetogingen.

Geen enkele kans op een eerlijk proces

Maanden geleden lekten enkele Whatsapp-berichten uit van de fractieleider van de Partido Popular in de Spaanse senaat, Ignacio Cosidó. Hij pochte over de deal die hij kon sluiten met de sociaaldemocraten van premier Sánchez. Al sinds vanouds verdelen de twee traditionele partijen de topposities in het gerecht onder elkaar. Zo was Cosidó bijzonder trots aan te kondigen dat de conservatieve Partido Popular de tweede kamer van het Hooggerechtshof zou controleren. Die kamer is verantwoordelijk voor het berechten van regerings- en parlementsleden. In dezelfde berichten loofde hij Manuel Marchena, de voorzitter van die tweede kamer. Die wordt voorgezeten door de conservatief Marchena, en zal nu de Catalanen berechten. Ondertussen toeren premier Sánchez en de Spaanse ambassadeurs om ons te vertellen hoe democratisch Spanje wel en hoe onafhankelijkheid het gerecht wel is. Wie kan deze mensen nu ernstig nemen? Alvast geen buitenlandse rechters.

Tot twee maal toe zocht de Spaanse onderzoeksrechter de uitlevering van gevluchte Catalaanse politici en activisten. Zonder succes, ook in België. Het Duitse Hooggerechtshof veegde de beschuldiging van rebellie tegen ‘rebellenleider’ Carles Puigdemont zonder meer van tafel. Een gewelddagige opstand? Geen sprake van. Niet zo in Spanje, waar politieke motieven de grondslag vormen voor deze rechtsverdraaing.

EU zwijgt

We vergeten nog al eens dat de Catalanen een minderheid zijn die historisch gediscrimineerd en vervolgd werden. Dat het niet zo erg is als met de Tibetanen, Oeigoeren of Koerden is inderdaad zo. Dat politieke vervolging van minderheden plaatsvindt in de EU is echter onaanvaardbaar. Dat onze regeringsleiders en Europese kopstukken niet alleen zwijgen, maar Spanje ook nog eens verdedigen is al helemaal onrustwekkend.

Wanneer politieke dissidenten vervolgd worden en voor lange tijd in de cel geworpen worden, terwijl andere Europese rechters geen enkele grond zien om hen uit te leveren, en zonder dat dit alles ook maar iets losmaakt in de Europese machtscentra, dan moeten we ons ernstige zorgen maken over de koers die dit Europa vaart.

Deze tekst verscheen eerder ook op Knack.be.