‘Strengere wapenwetten zorgen niet voor minder geweld.’ Dat beweert Jan Jacobs naar aanleiding van de massaschietpartijen in de Amerikaanse steden El Paso en Dayton in het weekend van 3 en 4 augustus 2019. Volgens hem is de ogenschijnlijk logische redenering ‘meer wapens zorgen voor meer geweld en moord’ eigenlijk helemaal niet logisch.

Maar in zijn betoog haalt Jacobs jammer genoeg een heleboel zaken door elkaar. Hij gebruikt de massaschietpartijen in El Paso en Dayton om het effect van wapenwetten te koppelen aan het containerbegrip ‘geweld’. Hij gebruikt de noemer ‘geweld’ om het te hebben over de aanslagen in Parijs en Verviers, corrupte wapendeals in Zuid-Afrika, zelfmoord met een vuurwapen, moord in het algemeen, gang-relatedgeweld in de VS, Kim De Gelder en mesaanvallen in Londen en Duitsland.

Daarmee verdwijnt de focus van wat in feite de aanleiding was van de discussie, namelijk de massaschietpartijen in El Paso en Dayton. Die massaschietpartijen hebben een heel duidelijk profiel dat sterk verschilt van de hele waslijst aan gewelddaden die Jacobs aanhaalt. Anders dan het stuk lijkt te suggereren, blijkt uit onderzoek dat strengere wapenwetten wel degelijk zorgen voor minder massaschietpartijen.

Wat is een massaschietpartij?

De meest geciteerde definitie van een massaschietpartij is die van de Federal Bureau of Investigation (FBI): ‘Een massaschietpartij is een enkele aanval op een openbare plaats waarbij vier of meer slachtoffers zijn omgekomen, de dader niet meegerekend.’

114 massaschietpartijen sinds 1982

Het Amerikaanse progressieve tijdschrift Mother Jonesbegon in 2012 met een open source-databank die massaschietpartijen in de VS documenteert. De databank gaat terug tot 1982 en wordt regelmatig aangevuld. Na het weekend van 3 en 4 augustus 2019 stond de teller op (minstens) 114 massaschietpartijen. Mother Jonesgebruikt voor haar databankdezelfde definitie van een massaschietpartij als de FBI, alleen is ze nog strikter en worden schietpartijen die het gevolg zijn van misdaden zoals gewapende overvallen of bendegeweld niet in de databank opgenomen.

Massaschietpartijen vaak met legale wapens

Meer dan 75% van de wapens gebruikt bij de massaschietpartijen in de Mother Jones-databank zijn legaal verkregen. Volgens de Amerikaanse onafhankelijke denktank RAND Corporation zijn nogal wat maatregelen om wapens aan banden te leggen er vooral op gericht om schietpartijen zoals in El Paso en Dayton te voorkomen, waarbij de gebruikte wapens legaal waren verkregen en bovendien militair van aard waren.

Het bendegeweld in steden zoals bijvoorbeeld Chicago heeft een heel ander profiel dan massaschietpartijen. Wapenwetten om massaschietpartijen tegen te gaan zouden volgens de Rand Cooperation mogelijk minder effect hebben op het bendegeweld in steden als Chicago. De wapens die hier gebruikt worden zijn namelijk meestal illegaal verkregen.

Strenge wapenwetten: gemiddeld minder massaschietpartijen

Maar recent nog publiceerde een Amerikaans onderzoeker aan de Columbia-universiteit een onderzoek over het verband tussen de staten, hun wapenwetten en het aantal massaschietpartijen in deze staten. In tegenstelling tot de databank van Mother Joneswerden schietpartijen in de context van conventionele misdaad, zoals bijvoorbeeld bendegeweld, wel in het onderzoek opgenomen. Op basis van cijfers van de FBI berekende het onderzoek de relatie tussen massaschietpartijen en de wapenwetgeving in die staat voor de jaren 1998 tot en met 2015. De staten kregen op basis van hun vuurwapenwetten een score van 0 (restrictief) tot 100 (permissief). De vergelijkende studie toonde aan dat, voor de meeste jaren, staten met strenge wapenwetten gemiddeld minder massaschietpartijen hadden dan het merendeel van de staten met vrijere wapenwetten.

Groeiende kloof tussen staten met strenge en minder strenge wapenwetten

Vanaf 2010 begon de kloof tussen de staten met strenge wapenwetten en staten met vrijere wapenwetten zelfs te groeien, met een daling van het aantal massaschietpartijen in staten met strenge wapenwetgeving en een stijging in staten met een vrijere wapenwetgeving. Er is ook sprake van een statistisch significant verband tussen het aantal wapenbezitters in een staat en het aantal massaschietpartijen. Daarnaast verwijst de onderzoeker ook naar eerdere studies die aantonen dat staten met lossere wapenwetten meer moorden en zelfmoorden met vuurwapens hebben.

Conclusie

In zijn opiniestuk zegt Jan Jacobs dat strengere wapenwetten niet voor minder geweld zorgen. Maar aangezien ‘geweld’ een moeilijk te definiëren containerbegrip is en de massaschietpartijen in El Paso en Dayton de aanleiding vormden voor het stuk, ben ik specifiek ingegaan op massaschietpartijen. De centrale vraag was dan ook: Hebben staten met strengere wapenwetten meer massaschietpartijen dan die met vrijere wapenwetten?

Het hierboven aangehaalde onderzoek toonde aan dat voor de jaren 1998-2015 staten met strenge wapenwetten gemiddeld minder massaschietpartijen hadden dan het merendeel van de staten met vrijere wapenwetten. Vanaf 2010 begon de kloof zelfs te groeien, met een daling van het aantal massaschietpartijen in staten met strenge wapenwetgeving en een stijging in staten met een vrijere wapenwetgeving. Bovendien zien we dat meer dan 75% van de gebruikte wapens in massaschietpartijen zoals El Paso en Dayton op een legale wijze zijn verkregen.

Strengere wapenwetten lijken dus wel degelijk de kans op massaschietpartijen te verminderen. En daar ging het toch over in Dayton en El Paso.

Deze tekst verscheen al eerder, in lichtjes andere vorm, op de website Factcheck.Vlaanderen.

_____

Bronnen

https://fas.org/sgp/crs/misc/R44126.pdf

https://www.rand.org/research/gun-policy/analysis/essays/mass-shootings.html

https://www.nytimes.com/interactive/2019/08/05/us/gun-laws-el-paso-dayton-shootings.html

https://www.bmj.com/content/364/bmj.l542