Terug in de tijd in drie films 

In het verfrissende, autobiografische L’Immensita (***, vanaf deze week in de bioscoop) blikt de Italiaanse filmer Emanuele ‘Respiro’ Crialese terug op zijn jeugd. Meer bepaald keert hij terug naar het Rome van de jaren ‘70 toen zij/hij zich bewust werd van het feit dat zij in een verkeerd lichaam bleek te zijn geboren. Voor Adriana – Adri – en de wereld om zich heen wordt dat niet als een probleem gezien. Adri leeft zijn leven, wil astronaut of desnoods piloot worden, wordt verliefd op een meisje en fantaseert als een pas ontluikende prille puber erop los, ingegeven door en hunkerend naar het variétéwereldje van tv (in zwart-wit). De gereputeerde zangwedstrijd in San Remo houdt het gezinnetje in de ban: in het bijzonder de hit (met de onuitspreekbare titel) van de charismatische zanger Adriano (!) Celentano en de titelsong van Love Story, de megabioscoophit van toen. Het probleem in huis is evenwel de afwezige maar autoritaire vaderfiguur, een Siciliaanse macho, die vreemd gaat, zijn secretaresse zwanger maakt en thuis weinig liefde of affectie geeft. Dat doet hem op een bepaald moment wel onbeheerst uitroepen: ‘De enige die hier normaal is, dat ben ik!’

Dat gebrek aan liefde, zelfkennis en verantwoordelijkheidszin zorgen er voor dat de jongere broer en het zusje van Adri eetstoornissen ontwikkelen. En dat moeder Chiara (een prachtrol van Penelope Cruz) haar opgroeiende kroost overstelpt met liefde.

Crialese blikt vooral met genegenheid terug op deze jaren van verwondering. Meer dan een afrekening met het patriarchaat is deze nostalgische gezinskroniek een ode aan vriendschap en de liefde die van de moeder in de film een ware koningin maakt.

In Annie Colere, het debuut van de Française Blandine Lenoir (**, vanaf deze week in de bioscoop) wordt heel knap het Frankrijk van het jaar 1974 gereconstrueerd.

Annie (Laure Calamy, rijzende ster van de Franse cinema) is ‘klaar met babies’ – ze heeft al twee kinderen – en wil in 1974 een abortus die tot dan toe in piepkleine achterkamertjes wordt uitgevoerd, want illegaal. De vrouw voelt ter plekke echter zoveel solidariteit dat ze zelf – tot ergernis van het thuisfront (man en oudste dochter) – een militante wordt in de beweging/pressiegroep MLAC (Mouvement pour la Liberte de l’Avortement et de La Contraception) die uiteindelijk in Frankrijk in 1975 zal leiden tot de Wet Veil die abortus uit het strafrecht zal schrappen. Een revolutionaire wet in de ogen van de vrouwen. Of zoals letterlijk in de film wordt gesteld: ‘Tot nu toe beslisten mannen of we zwanger werden. Nu kunnen we vrijen zonder angst!’

Maar zoals in die andere, recente abortusfilm, het Britse Call Jane, wordt een abortus dankzij de Karman-methode – ‘verbale verdoving’ oftewel veel praten en precies vertellen wat er gebeurt – voorgesteld als ‘een fluitje van een cent’ terwijl het toch wel een fundamenteel ingrijpen is in het lichaam van een vrouw.

Serra, de Frans-Catalaanse filmer moet, gezien de nucleaire dreiging door de oorlog in Ukraine, wel een visionair zijn toen hij de film opnam: ‘De film toont een groteske wereld die gek wordt van een duikboot voor de kust bijvoorbeeld, waarbij je als toeschouwer voortdurend tegen jezelf zegt: Dat is niet mogelijk! Maar je ziet vandaag wel dat het niet langer onmogelijk is. Dat iemand zoals Poetin met een nucleaire dreiging komt bij wat in wezen een klein territoriaal conflict is.’

Zoek niet naar betekenissen bezweert praatcafé Albert Serra tijdens ons gesprekje op het Filmfestival van Gent: ‘Ik bekijk alle opgenomen beelden en kies dan een mooi beeld, een flard van een gesprek, hoe iemand wandelt, een kostuum, een kapsel, gebaren enzovoort. En het is dan aan de monteur om daarmee aan de slag te gaan en er een coherent verhaal van de maken.’

De speech van De Roller lijkt me wel de sleutelscène van de film met als prachtige quote : ‘De politiek is een nachtclub!’ Die hadden we nog nooit gehoord. Serra: ‘De man walst van het ene onderwerpt naar het andere. Hij komt over als zeer lucide – hij begrijpt de wereld. En tegelijk is hij verloren. Hij is even ambigu als de film zelf. Politiek, kolonialisme interesseert me niet. De film nu eens hypnotisch dan weer jonglerend met alle clichés van het exotisme gaat – en dat was de uitdaging – over ‘la perception du monde!’