Tom Van Grieken, van kindsoldaat naar onbetwiste partijvoorzitter

In 2019 werd Tom Van Grieken herverkozen als voorzitter van het Vlaams Belang. Zonder tegenkandidaat en met een stalinistische score. Het was het symbool van de positie die hij vandaag in het Vlaams Belang heeft. Het contrast met zijn start als nieuwe voorzitter in 2014 is groot. Na de verkiezingspandoering van 2014 leek Van Grieken als voorzitter een wanhoopspoging. Niemand gaf een cent voor zijn succes, het leek een kwestie van tijd eer het Vlaams Belang verleden tijd zou zijn. In 2018 en vooral in 2019 keerde het tij. De winnaar is Tom Van Grieken. Vandaag is zijn partij -in de peilingen, we spreken met twee woorden- de grootste van het land.

De kindsoldaat

2014. Gerolf Annemans nam als partijvoorzitter zijn verantwoordelijkheid, nadat hij het grootste deel van de partijmedewerkers had ontslagen nam hij ontslag als voorzitter. Er was maar één kandidaat, de jonge Tom Van Grieken. Een wanhoopspoging, zo luidde de commentaar. In Doorbraak becommentarieerde Johan Sanctorum dat in een interview  met legendarische woorden:

Zal een jonge, nieuwe voorzitter, zoals Tom Van Grieken een verschil kunnen maken?

‘Ach, zo’n kindsoldaat, hij zal mediagewijs nooit op kunnen tegen de nummertjes die Filip Dewinter en zijn acoliet Jan Penris in het federaal parlement zullen opvoeren.’

Die analyse bleek niet stand te houden.

Na de ontslagen bleef een harde kern, vooral relatief jonge medewerkers, over in het Vlaams Belang. Een kleine groep getrouwen, het laatste carré. Het waren niet zomaar werknemers, het waren de geëngageerde werknemers. De overblijvers waren door Van Grieken in overleg met Annemans uitgekozen. Het was de kring rond de voorzitter. Die voorzitter stond niet alleen, Barbara Pas en Chris Janssens werden de sterkhouders. Samen met Philip Claeys leidden zij de lijstvorming voor de verkiezingen in 2019. Daar zit dus de macht.

Prominente plaatsen op de lijst waren er voor de getrouwen. De overgebleven personeelsleden die vandaag een zitje hebben in het Vlaams Parlement, Kamer of Senaat: Klaas Slootmans, Bob De Brabandere, Ellen Samyn, Bart Claes, Hans Verreyt, Wouter Vermeersch, aangevuld met jonge en oude getrouwen. Iedereen die ze wilden was verkozen, en de anderen ook.

Het Vlaams Belang in 2019 is niet meer het Vlaams Belang van daarvoor. Zeker na de grote verkiezingsoverwinning van 2004, toen de partij 24% haalde, was het geen strak geleide partij. Volgens sommigen eerder een Mexicaans leger waar iedereen maar wat deed en er soms iemand hard werkte. De partij die Van Grieken en co vormden na 2014 is een strak centraal geleide, goed georganiseerde partij.

Voorkeurstemmen tellen

Hoe zit het met de positie van Dewinter? Zijn positie in de partij wordt door sommigen ‘marginaal’ genoemd. Hij heeft nog een schare aanhangers, maar die weegt niet meer op tegen de meerderheid, ook bij de jongeren, die niet langer opkijken naar Dewinter. Die heeft zijn eigen speeltuin in Antwerpen, nog altijd. Dewinter moest wel terug naar het Vlaams Parlement, één legislatuur was genoeg voor Barbara Pas. Toch woog hij nog op de lijstvorming, waar hij plaatsen voor zijn getrouwen opeiste en kreeg. Zeer tot ongenoegen van de getrouwen van de voorzitter.

Hij heeft Van Grieken ook openlijk uitgedaagd, herinner u zijn reisje naar de Griekse Gouden Dageraad-partij. Maar na 26 mei 2019 is de pikorde duidelijk. In dezelfde kieskring haalde Filip Dewinter, als lijsttrekker voor het Vlaams parlement, 93.751 voorkeurstemmen. Tom Van Grieken haalde er voor De Kamer 122.232. Game, set, match.

De koning en het Vlaams Belang

Het kunststukje van de partijvoorzitter moest dan nog komen. Na de verkiezingsoverwinning van 2019 wilde Vlaams Belang knabbelen aan het cordon. Stap één daarin was om ook uitgenodigd te worden door de koning bij de consultaties. De partij was niet meer gevraagd sinds een weigering door voorzitter Karel Dillen, uit republikeins principe, in de beginjaren van het Vlaams Blok.

Binnen de partij groeide de overtuiging dat dit moest omgedraaid worden. Een grote stap voor Vlaams Belang én voor het koningshuis dat daarvoor aan Franstalige kant spitsroeden zou moeten lopen. Heel slim werd door Van Grieken en andere partijtoppers quasi terloops gezegd dat ze op een vraag van het paleis zouden ingaan.

Daarbovenop wordt gefluisterd dat Bart De Wever de koning zou aangeraden hebben om de Vlaams Belang-voorzitter uit te nodigen. Wat uiteindelijk ook gebeurde. En de partij hield zich keurig aan het colloque singulier.

Onderhandelen aan de rechterzijde

De koning was niet genoeg. De veranderende machtsverhoudingen tussen N-VA en Vlaams Belang deden bij de eerste inzien dat het einde van Vlaams Belang toch niet voor onmiddellijk was. En dus kwam een gezamenlijke regering tussen de twee Vlaams-nationalistische partijen als een verleidelijk scenario naar boven. De Vlaamse formateur Bart De Wever nodigde Vlaams Belang uit voor meer dan een beleefdheidsbezoekje, zoals de voorbije regeringsvormingen.

Het was aan Open VLD of CD&V om te beslissen of ze al dan niet als derde partner in die coalitie zouden stappen. Dat gebeurde niet. De voorzitters van beide partijen en de partijen zelf stonden niet sterk genoeg om het Belgische politieke dogma van het cordon sanitaire te doorbreken. Als we de peilingen mogen geloven zouden ze daar volgende verkiezingen wel eens spijt kunnen van krijgen.

Minister-president Van Grieken?

Vijf jaar is lang in politiek, een eeuwigheid, en er kan van alles gebeuren in die vijf jaar dat een grote invloed kan hebben op de politieke krachtsverhoudingen. Of Tom Van Grieken kan dromen om minister-president van Vlaanderen te worden, is dus te vroeg én hangt af van veel factoren.

Maar hij heeft in 2019 zijn partij opnieuw in het centrum van de Vlaamse en ook Belgische politiek gezet. Ze is uit haar as herrezen als een moderne goed en strak geleide rechtse partij. Een reden om hem te nomineren als Doorbraak-persoonlijkheid van het jaar 2019.

U kan hier stemmen voor de Doorbraak persoonlijkheid van het jaar 2019.