Trump verguist NAVO

Tijdens een campagnestop op zaterdag 2 april in Racine (Wisconsin) haalde de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump vlijmscherp uit naar deze NAVO-lidstaten die de door de organisatie beoogde financiële verplichtingen niet nakomen. ‘Wie niet voldoende betaalt moet eruit’, zo klonk het ‘en als de NAVO het daardoor begeeft dan is dat maar zo. Die organisatie is immers sowieso te duur en beantwoordt niet meer aan de ondertussen sterk gewijzigde wereldomstandigheden.’

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

De NAVO vloeit voort uit het op 4 april 1949 getekende Verdrag van Washington. Dit militair verdrag regelt wederzijdse verdediging en samenwerking van de legers van de lidstaten aanvankelijk vooral als tegenkracht tegen het communistisch Warschaupact De kern van het verdrag staat in artikel 5, dat stelt dat in geval van een aanval op een van de staten in Europa of Noord-Amerika, deze door de anderen zal worden opgevat als een aanval op allemaal en dat alle landen zullen bijdragen om de aanvaller af te weren

De NAVO bestond toen uit de VS, Canada en de meeste West-Europese staten inclusief IJsland. Na de val van de Berlijnse Muur traden ook de voormalige Oostbloklanden toe. De NAVO telt vandaag 28 lidstaten.

Na de Koude Oorlog

Nadat president Ronald Reagan er was in geslaagd de Sovjet-Unie te begraven, is de NAVO zowat ingedommeld. De lidstaten verlaagden hun defensiebegroting met ongeveer 20%. Ook Washington deed dat,  in de geest van president John F. Kennedy. ‘Ich bin ein Berliner’, nietwaar? Zijn Democratische opvolgers volgden zijn naïef spoor. Voortaan, zo hoopten zij, zou er wereldwijd nog slechts pais en vree heersen.

Inmiddels dreef Rusland echter zijn defensiebegroting met 50% op. Vladimir Poetin kon zich dus vrijwel ongestraft veroorloven de Krim in te lijven en het oosten van Oekraïne aan de regering in Kiev te ontrekken door de oprichting van enkele volksdemocratieën waar de bevolking grotendeels bestaat uit door de voormalige Sovjet-Unie neergepote etnische Russen.

Wat nu?

Het beoogde doel blijft dat de lidstaten 2% van hun BNP aan Defensie besteden. Nieuwe taken zoals bestrijding van terrorisme, proliferatie, anarchie en cyberaanvallen, komen op de agenda.

Poetin is duidelijk voornemens de Sovjet – Russische invloedssfeer in Europa te herstellen of liefst uit te breiden. Het Pentagon had dat al langer door, zelfs president Barack Obama heeft dat nu eindelijk ingezien met als gevolg zijn recente politieke ommezwaai. De NAVO herleeft dus enigszins. Veel aandacht gaat nu naar een afschrikkende militaire aanwezigheid in de vroegere Oostbloklanden. Europa zelf blijft echter een militaire dwerg. Vooral in West-Europese NAVO-lidstaten staan de kazernes vrijwel leeg of zitten die vol met migranten en is het verhogen van de Defensiebegroting nog haast taboe. Berlijn liet al verstaan dat het misschien wel met minder dan 2% kan.

België haalt die 2% net niet. De ministerraad gaf onlangs wel zijn goedkeuring aan het door minister van Defensie, Steven Vandeput (N-VA), uitgewerkt operationeel inzetplan van de Belgische Defensie voor 2016. Volgens dit plan zal België in 2016 bijdragen tot de operaties van de NAVO, de Europese Unie en de Verenigde Naties en zet het zijn militaire partnerschap met verschillende Afrikaanse landen verder. De bijdrage van de Belgische F-16’s aan de internationale coalitie tegen IS in Irak, gepland tot eind juni 2016, wordt verlengd tot 1 juli 2017.

Van zijn kant heeft de Franse president François Hollande in een kranteninterview Duitsland zopas opgeroepen om samen meer geld in Defensie te investeren om zo zelf de terreur in Europa en elders beter te kunnen bestrijden zonder te moeten rekenen op de bijstand van een bevriende mogendheid. Wat hij daarmee precies bedoelt, is niet duidelijk. Gaat het om Turkije, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk? Hoe dan ook valt te betwijfelen dat Angela Merkel aan de Franse oproep gehoor geeft

De drie Scandinavische landen en Finland hebben bijzonder lange grenzen met Rusland dat met argusogen naar de minerale rijkdommen in het Hoge Noorden lonkt. Finland behoorde overigens een hele tijd tot eerst het tsaristische Rusland en daarna tot de Sovjet-Unie. Die viel Finland tijdens Wereldoorlog II binnen. Het land kon militair standhouden maar moest wel enkele grensstreken aan de USSR overdragen. Geen wonder dus dat de huidige Russische expansiedrift de Noordse landen uiterst bekommert. Daarom hebben zij samen met IJsland op 31 maart 2016 in Kopenhagen tot een nauwere veiligheidssamenwerking besloten. Dit houdt met name in veilige onderlinge communicatie en uitwisseling van radarbeelden. De betrokken landen behoren echter tot verschillende internationale fora. Noorwegen en IJsland zijn wel lid van de NAVO, maar niet van de Europese Unie. Zweden en Finland zijn wel EU- maar geen NAVO-lidstaten. Dit dreigt de beoogde nauwere samenwerking niet in de hand te werken.

Uit een rapport van de Zweedse denktank SIPRI blijkt dat Oost-Europa heel anders staat tegenover Defensie dan West-Europa. De Poolse en Litouwse Defensiebegrotingen stegen in 2015 met 33%. De Roemeense met 22%, de Slowaakse met 17% en de Estse met 14%. Het gedwongen leven in een sovjet-systeem zit de vroegere Oostbloklanden nog fris in het geheugen en zij voelen zich nu door de Russische expansiedrang het meest bedreigd.

Hetzelfde rapport toont aan dat de uitgaven voor Defensie van alle Europese landen samen, inclusief Turkije, niettemin met 3% dalen tot 250 miljard US dollar. De Russische uitgaven daarentegen stegen met 7,5 % tot 66.4 miljard dollar al bleef de verhoging 3% lager dan gepland wegens het kelderen van de olie- en gasprijs en de economische sancties van de EU en de VS. De Russische Defensiebegroting steeg niettemin van 2006 tot 2015 met 91%. In 2016 wordt een stijging met 9% verwacht.

De VS nemen nog steeds haast 80% van de NAVO-uitgaven voor hun rekening. In 2015 besteedden zij 596 miljard dollar aan Defensie.

Trump na Wisconsin

Trump heeft het in de voorverkiezingen in Wisconsin tegen zijn ultraconservatieve rivaal Ted Cruz moeten afleggen. Cruz behaalde 48% van de stemmen. Trump bleef steken op 38%. Of dit te maken heeft met zijn uitspraak over de NAVO en zijn lidstaten is helemaal niet zeker, ook al werd die door zijn rivalen binnen en buiten zijn partij en zelfs door de zittende president in de media dik uitgesmeerd.

Cruz bejubelde zijn overwinning als een keerpunt in de voorverkiezingen, maar dat lijkt voorbarig. Qua aantal conventieafgevaardigden loopt hij nog altijd zowat 250 achter op Trump. In de onderstelling dat die niet de minimumvereiste 1237 afgevaardigden haalt, zou Cruz alle afgevaardigden van zijn rivaal moeten inpikken om zelf door de Republikeinse conventie als kandidaat-president te worden aangeduid. Dit is onwaarschijnlijk. De conventie wordt van 18 tot 21 juli in Cleveland (Ohio) gehouden. Als Trump noch Cruz voordien voldoende afgevaardigden achter zich krijgen wordt het een Open Convention. Het stemmen is dan vrij ingewikkeld met één of meer rondes. Uiteindelijk kan iedereen dan zowat voor iedereen stemmen en is chaos dus niet uit te sluiten.

President Obama legde er voor kort de nadruk op dat heel de wereld de presidentiële voorverkiezingen in de VS met grote belangstelling volgt. Dat klopt. Echter niet in de zin die de president bedoelde. De wereld is, naar mijn gevoel, in de eerste plaats verwonderd hoe de president in de leidende westerse grootmacht wordt verkozen en over de kandidaten die naar het presidentieel ambt streven. Over Trump kan veel worden gedacht en geschreven, maar dat geldt evenzeer voor de andere drie overblijvers. Vooral Hillary Clinton is een treurige opflakkering van een spijtig verleden en dat zowel toen zij, en niet zozeer haar man, in het Witte Huis de plak zwaaide of in het Buitenlandministerie.

Zoals ik al herhaaldelijk in Doorbraak heb geschreven, heeft Trump grotendeels gelijk wat betreft het financieel in gebreke blijven van vele Europese lidstaten. Sedert Wereldoorlog II leefde West-Europa veilig onder de VS – paraplu op kosten van de Amerikaanse belastingbetaler en droeg relatief weinig bij tot zijn eigen verdediging. Trump vertolkt de mening van vele Amerikanen dat dit niet langer opgaat. Ook dat is democratie.

Of men daarom het kind met badwater moet weggooien is natuurlijk iets anders maar het lijkt weinig waarschijnlijk dat hij dat als president ook zou doen.

Niettemin is het in deze economisch en politiek onzekere tijden verontrustend te zien met welke politieke leiders de enige nog overblijvende westerse grootmacht het moet stellen. 

foto: (c) Reporters