Van federaal naar confederaal?

‘Mensen liggen niet wakker van staatsstructuren en confederalisme’, wordt wel eens gezegd. Ondertussen heeft de samenleving zich al voor grotendeels confederaal georganiseerd, lang voor de politiek. De samenleving loopt dus vóór op de politiek.

Op die terreinen waar de maatschappij zichzelf nog spontaan organiseert, zonder wettelijke verplichtingen, is de opdeling veelal spontaan gegroeid en uitgevoerd. Dat stelde geen problemen.

In het verenigingsleven, basis van het sociale weefsel, is het reeds langer een feit: je hebt de ‘Scouts en Gidsen Vlaanderen’ enerzijds en ‘Les Scouts’. Zo ook kennen we ‘Chirojeugd Vlaanderen’ en ‘Patro’, de Waalse zusterbeweging. Twee aparte bewegingen en als ze willen, doen ze iets samen. Meestal doen ze alles apart en ook met hun eigen centen.

De vroegere KAV, vandaag Femma, is een Vlaamse Vereniging van Vrouwen binnen de Christelijke Arbeidersbeweging. JOC/F is de Franstalige tegenhanger. Hetzelfde geldt voor OKRA, de christelijke gepensioneerdenbond.

Ook beroepsverenigingen hebben zich – waar mogelijk – al veel eerder gesplitst. Denken we maar aan de Balies in Brussel en de Orde van Vlaamse, Franstalige en Duitstalige balies. Deze werken in sommige nuttige dossiers samen op vrijwillige basis, maar functioneren autonoom. Zo verenigt Unizo de belangen van ondernemers, zelfstandigen en vrije beroepen in Vlaanderen en Brussel. Zelfs de vakbonden ontsnapten niet aan de terreinlogica met het ACV in Vlaanderen en CSC in het Franstalige landsdeel of – in iets mindere mate – met het Vlaams ABVV en het FGTB wallonne.

Ironisch genoeg vormt het Rode Kruis het schijnbare tegenvoorbeeld. En toch. In 1972 richtte het Rode Kruis al twee zelfstandige vleugels op, eentje met een Vlaamse en eentje met een Franstalige werking. Elkeen heeft zijn eigen kas en dopt zijn eigen boontjes. Dankzij de splitsing werken beide vleugels beter!

Partijen

De politiek belet deze spontane evolutie. Nochtans zijn de drie traditionele partijen zelf al meer dan vier decennia gesplitst. Het is het voorbeeld bij uitstek, want ze splitsen zichzelf lang vóór de defederalisering van de staat!

Dit gebeurde niet om zijn tijd vooruit te zijn maar uit noodzaak, precies om aan interne blokkage te ontsnappen.

Soepel

In die zin is wat de N-VA voor de verkiezingen van 2014 al suggereerde en wat de PS nadien versneld doorvoerde de logische evolutie: vorm eerst op het regionale niveau de regering en zoek dan naar samenwerking op het nationale niveau. Die finale samenwerking zal pas soepel en functioneel zijn wanneer men ze enkel hoeft te realiseren in domeinen waar beide landsdelen er vrijwilligvoor opteren. Dat is de facto het confederale model. Elk alternatief zal er onvermijdelijk toe leiden dat één landsgedeelte het beleid van het andere moet slikken.

De opeenvolgende verkiezingsuitslagen illustreren dat de kiezer niet meer bang te maken valt met valse doemscenario’s. Hij ervaart dagelijks hoe hijzelf leeft in een confederaal maatschappelijk model en hoe het net de achterblijvende politieke structuur is die leidt naar blokkering en chaos.

In een democratie ligt de hoop en de toekomst finaal nog bij de kiezer, gelukkig maar.