Van Nope en Nollywood

Een verdienstelijke, vrij amusante zomerblockbuster wordt geflankeerd door een bijna documentaire uit Nigeria en nog wat meer nieuws uit Afrika. En welke film was de beste van het vorige filmjaar volgens 646 filmcritici van all over the world?

Nope

Van meet af aan hangt er in Nope van Jordan Peele (+++, momenteel in de bioscoop) magie in de lucht: een plotse spookachtige wervelwind, alsmaar uitvallende elektriciteit en een uit de hemel gevallen muntstuk dat de eigenaar van de ranch dood van zijn paard slaat. Om maar iets te noemen. Nope, de derde film van Peele, na Get Out en Us, is meteen ook zijn beste.

De zwarte cowboy was de vader van OJ en zijn zus Em. De in zichzelf gekeerde jongeman en zijn extraverte zus, beiden gedreven paardentrainers, verhuren als Haywood Hollywood Horses paarden aan de nabijgelegen filmindustrie in Hollywood. Het duo is ervan overtuigd dat ze op hun ranch voortdurend het bezoek van UFO’s krijgen. En ze besluiten het buitenaardse op film vast te leggen met de bedoeling er munt uit te slaan.

Filmmaker Peele verweeft met veel fantasie kundig allerlei genres door elkaar. In Nope zijn dat western, horror, komedie en science-fiction. ‘Met rotzooi zal ik je bekogelen en je met minachting behandelen. Ik zal een spektakel van je maken!’ Met deze waarschuwende quote uit het Oud-Testament – waar of niet? – moet de filmkijker het aanvankelijk doen. De permanente dreiging die over de ranch hangt neemt eerst de gedaante aan van een reusachtig oog dat doet denken aan het religieuze gezegde, geïllustreerd met een oog dat destijds in bijna alle huiskamers aan de muur hing: ‘God ziet u! Hier vloekt men niet.’

En waar komt de bedrijfsnaam Haywood vandaan? Zus Em legt dat in de film uit. Haar betovergrootvader was de zwarte ruiter in de bekende, van 1878 daterende bewegingsstudie van Muybridge, ‘de grootvader van de film’. Zijn naam is wereldberoemd. Welnu de ruiter heeft ook een naam: Haywood. Nope is samen te vatten – ook al doen we de film daarmee oneer aan – als een fantasierijke film over ‘de verslaving aan spektakel’. Een recensie moet een film duiden en inzichten aanreiken om de film nog beter te kunnen appreciëren. Nope is daar een pracht van een illustratie van.

Nollywood

Al is Nigeria op het Afrikaanse continent  op audiovisueel vlak het meest productieve land, toch bereikt er bijna nooit een Nigeriaanse film hier de bioscoop. Tot deze week. Eyimofe, het debuut van de tweelingbroers Arie & Chuke Esiri (++, vanaf deze week in de bioscoop) is dus de uitzondering. De broers portretteren in Eyimofe enkele inwonenden van de miljoenenstad Lagos die naar Europa willen emigreren: de man wil naar Spanje, en een jonge vrouw droomt van Italië. Allebei worden ze door omstandigheden gedwongen af te zien van hun plan.

Mofe, een elektricien in een verouderde drukkerij heeft van zijn spaarcenten een vals paspoort laten aanmaken met zijn Spaanse naam Sanchez om naar Spanje te emigreren. Maar dan komen zijn zus en haar kinderen in een brand om het leven. Mofe wordt gedwongen om zijn centen aan te wenden om hen een waardige begrafenis te kunnen geven.

Het sober gefilmde Eyimofe toont het alledaagse leven in Lagos en laat zien hoe broos het leven er is, hoe ineens wensdromen kunnen wegebben en hoe veerkracht werkt om hoe dan ook nog iets van het leven te kunnen maken. Apropos. De Nigeriaanse filmindustrie, dueschertsend Nollywood genoemd, produceert aan de lopende band films die nauwelijks om aan te zien zijn want voor 99% dicht aanleunend bij het genre van de soap.

Congo

Deze week reist de Belgische cineast Thierry Michel af naar Congo waar zijn straffe documentaire L’Empire du silence zal worden vertoond, eerst in drie grote steden: Kisangani, Bukavu en Goma. Daarna volgen nog vertoningen in andere steden.

Zijn 13de film over Congo, L’Empire du silence, heeft het over de straffeloosheid van de Congolese overheid en van diverse milities – officieel zijn er in de 25 jaar na het verdwijnen van dictator Mobutu niet minder dan 620 slachtpartijen onder de Congolese bevolking geweest!  Zelf noemt Thierry Michel L’Empire du silence zijn testamentfilm, een ‘ode aan Nobelprijswinnaar en dokter Dennis Mukwege’ die verkrachte vrouwen in de regio zelf herstel tracht te bieden.

In zijn documentaire noemt Michel de verantwoordelijken voor deze moorden met naam en toenaam. Een gezondheidswandeling wordt het geenszins want Michel wordt door twee Congolese filmmakers ook nog eens beschuldigd van plagiaat. De cineast gaat volgende week dus ook terug naar het land om er te vechten tegen censuur. Moedig in elk geval.

Beste film van 2021

Drive my car van de Japanse filmmaker Ryusuke Hamaguchi, naar een kortverhaal van Murakami met dezelfde titel (met dank overigens aan de song van The Beatles) is door 646 filmcritici, aangesloten bij de Fipresci, verkozen tot beste film, uitgebracht na juli 2021. Het magistrale psychodrama werd verkozen boven Power of the Dog, Licorice Pizza, Gouden Palm Triangle of Sadness en The Worst Person in the World.
The Fipresci Grand Prix 2022 wordt uitgereikt tijdens het openingsgala van de 70ste editie van het Filmfestival van San Sebastián.