Van rebel tot president

Er zijn er die altijd gelijk hebben. Nadat ze de volle lading van hun arrogante talenten hadden uitgestrooid op een presidentskandidaat die niet naar hun zin was, de Republikein Donald Trump, zijn de Amerikaanse media nu een campagne begonnen om de geschiktheid van de nieuwe president in twijfel te trekken omdat hij overal haat en onoverbrugbare conflicten zou veroorzaken.

Dus, na de strijd voor het presidentschap te hebben verloren, verwijt het Amerikaanse establishment Trump de haat op te roepen van dat establishment. Het is allemaal nogal doorzichtig, eenzijdig en overdreven, maar misschien is het ook waar wat Elsevier (12 november) schreef: ‘Al die negatieve publiciteit was de enige vorm van massale publiciteit die Trump ontving.’

Amerikanen zijn meesters in het schelden, maar zo erg als deze keer hadden we het nog niet meegemaakt, en de echo daarvan heeft zich over de wereld verspreid. Een blad als De Standaard (8 november) in Vlaanderen schreef dat ‘op geen enkel moment in de campagne meneer Trump getoond heeft dat hij geschikt is voor het belangrijkste mandaat ter wereld.’ Wat gaat het De Standaard aan, zou men zich kunnen afvragen wie al dan niet geschikt is als president van de VS, want dat is toch een zaak van het Amerikaanse volk, en niemand anders? Men kan zeggen dat men het oneens is met de nieuwe president, maar zich afvragen of hij ‘geschikt’ is, is van een tamelijk ongeziene pretentie. En zo gaat het maar door. Onze goede vriend prof. Paul de Grauwe heeft het bestaan te beweren dat Trump zijn verkiezingscampagne gebaseerd heeft op dezelfde ideeën als die van ‘Hitler’ (De Standaard, 8 november)! We hebben De Grauwe graag, en we verdragen veel van hem maar zo’n enormiteit hadden we uit zijn mond toch niet verwacht.

Maar kom, alle middelen bleken blijkbaar goed, als ze Trump maar beschadigden. Dat het Amerikaanse kiesstelsel een democratisch deficit vertoont, is al sinds meer dan een eeuw bekend. Men heeft uitgerekend dat je iets meer dan een kwart van de potentiële stemmen nodig hebt om tot president van de VS uitgeroepen te worden. Het ergste is misschien nog dat, zoals Mia Doornaert schrijft in De Standaard (10 november) het Amerikaanse establishment zomaar zijn misprijzen en hoon kan uitstorten ‘over de domme lieden die ongerust zijn over hun toekomst, over een maatschappij die ze steeds minder herkennen, over een onbeheersbaar lijkende immigratie’, en die voor Trump hebben gestemd.

Die domme lieden waren het beu en hebben gestemd voor een ‘outsider’, een rebel, die eigenlijk zelf tot het establishment behoort, maar zoals dat wel vaker gebeurt (denk aan al de rebellen van de vorige eeuw) breekt met rang, stand en fortuin en het volk voorgaat in de wraak die het zoekt op een hooghartige politiek-culturele elite. Dat noemt men dan gemakshalve een ‘populist’.

Voor de wereld als geheel kan dat niet anders dan grote gevolgen hebben. Die wereld immers is aan het schuiven. We hebben er dit jaar al heel belangrijke symptomen van gemerkt. Er was de brexit waarbij Engeland zich profileerde als een nieuw centrum van Europa, mocht Europa falen. Er waren verrassende verkiezingsuitslagen en -prognoses. Er was de Nederlandse weigering om zonder nieuwe onderhandelingen het associatieakkoord van de EU met Oekraïne goed te keuren. Er was ook het incident-Magnette, dat ons al direct bij ons onderwerp terugbrengt want Trump heeft sinds de Amerikaanse verkiezingen herhaald, wat hij voordien ook al bekend gemaakt had, namelijk dat hij het voorgenomen vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU niet verder zal negotiëren. Dus dit is wel een ironie van het lot: rond hetzelfde tijdstip kiezen de Amerikanen een president die het verdrag afwijst en nam in Europa een Waalse socialist de leiding van het Europese verzet tegen het verdrag. Het zal nu zeker wel zo zijn dat er van het verdrag met de VS niets in huis zal komen. Magnette was zijns ondanks zeer vooruitziend.

Laat het establishment maar treuren, laat Herman Van Rompuy maar bang wezen, zoals hij zegt te zijn in Het Laatste Nieuws (12 november), de wereld ligt opnieuw, na een zeer lange interruptie, in de handen van een rebel. Hoe dan ook, dit brengt verandering met zich mee. Van status quo is nu al geen sprake meer. Wie daar op aasde heeft het pleit verloren.

De verliezers van de globalisering hebben ‘stop’ geroepen aan het verlies van banen en inkomen. Aan de populist Trump danken we dat het verzet tegen globalisering niet tot een afwijzing van de democratie heeft geleid.

In Amerika vindt slechts minder dan 30% van de jongeren de democratie noodzakelijk. Dat is een zeer laag cijfer, maar gezien de toestand in de wereld en in Amerika, is dit nog achtenswaardig veel. Met David van Reybrouck in De Standaard (5 november) ‘is dit de wraak van de massa op de elite’. Als dit verstandig wordt aangepakt door Europa en Amerika samen of afzonderlijk, zal dit beheersbaar blijven. Echter, missen de bewindslieden het verstand om zich van een gedeclasseerde heerserskliek te distantiëren, dan zijn heftiger reacties dan een verkiezing niet uit te sluiten. Een man met verstand is Boris Johnson die als eerste Europese staatsman, Trump zijn gelukwensen is gaan overbrengen. Maar die handelt nu als een Brit, de vertegenwoordiger van een alternatief Europees centrum.