Vandaag 1635: Académie française gesticht, uit wantrouwen

De Académie française is officieel gesticht in 1635, maar vindt haar oorsprong in de informele bijeenkomsten van een aantal Parijse auteurs, de Cercle Conrart, die sinds 1629 bijeenkomen in de Rue Saint-Martin 135, de thuisbasis van Valentin Conrart. Hij is een calvinist, maar niettemin adviseur van Lodewijk XIII van Frankrijk. Deze geheime literaire bijeenkomsten maken de Franse staatsman – zeg maar premier – Armand Jean du Plessis kardinaal de Richelieu wantrouwig, want hij heeft er geen controle over. Daarom besluit hij deze auteurs te verenigen in een Academie, waarvan hij de ‘vader en beschermheer’ wordt. Twee weken later al, op 29 januari 1635, wordt de stichtingsakte van de Académie française officieel ondertekend door koning Lodewijk XIII.

De Académie bestaat uit 40 leden die elk een zetel met een bepaald nummer hebben. Als een ‘académicien’ overlijdt, wordt zijn zetel vacant verklaard. Zo is op dit ogenblik zetel 16 van de in 2020 overleden ex-president Valéry Giscard d’Estaing vacant. De verkiezing van een nieuw lid zal plaatsvinden op donderdag 22 februari 2024. Voor elk nieuwgekozen lid moet de Franse president zelf zijn akkoord geven. Na de Tweede Wereldoorlog werden vier leden die hadden gecollaboreerd uit de Académie gezet. Onder hen: maarschalk Philippe Pétain en de leider van de Action française, Charles Maurras.

De Académie heeft twee functies: het toezien op de woordenschat en de grammatica van het Frans en het bevorderen van het gebruik van het Frans wereldwijd.

Opvallend… De linkse Franse president François Mitterrand zet het wantrouwen van kardinaal Richelieu verder en richt in 1985 de met de Académie française concurrerende Conseil supérieur de la langue française op, waarvan alle leden door de regering worden benoemd. Niet levenslang, maar voor vier jaar.

In 1998 heeft de Académie zich (tevergeefs) gekant tegen de besluiten van de Franse regering om allerlei beroepsnamen te vervrouwelijken. Zo wilde de Académie niet dat een vrouwelijke minister aangeduid wordt als la ministre in plaats van le ministre, want ‘ministre’ is nu eenmaal een mannelijk woord waarvoor geen vrouwelijke vorm bestaat. Toch werd de vervrouwelijking doorgevoerd, met de steun van de Conseil supérieur.

Een ander geruchtmakend conflict van de Académie française met de politiek dateert van 2008. Toen heeft de Académie zich hevig verzet tegen het opnemen van het Catalaans, het Corsicaans, het Baskisch en het Bretons in de nieuwe Franse grondwet. Volgens de Académie vormen de regionale talen een ‘aanslag op de Franse identiteit’.

En dan was de erkenning van het Nederlands in Frans-Vlaanderen nog niet eens aan de orde.