Vandaag 1898: geboorte van Jef van Extergem, Vlaamsgezind communist

Jef van Extergem komt ter wereld in Dendermonde op 18 februari 1898. Aanvankelijk streeft hij naar een synthese tussen de Vlaamse Beweging en de arbeidersbeweging. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is hij een overtuigd activist die, als hoofdredacteur van De Socialistische Vlaming, de socialisten mee op het pad van de Vlaamse onafhankelijkheid wil krijgen. In november 1918 vlucht Van Extergem naar Duitsland en maakt in Berlijn kennis met de Spartakusbund van Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht.

Hij komt terug naar Antwerpen, wordt in 1920 veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf, maar al in 1921 vrijgelaten op voorwaarde dat hij buiten de politiek blijft. Hij trekt zich daar niets van aan, wat hem opnieuw in de gevangenis brengt, van 1925 tot 1928. Na August Borms is hij de activist die het langst gevangenzat.

In december 1928 wordt in Antwerpen een tussentijdse verkiezing gehouden, ter vervanging van een overleden liberaal volksvertegenwoordiger. Van Extergem wordt door de Belgische Kommunistische Partij (KPB) voorgedragen als amnestiekandidaat. Als de Frontpartij op de valreep Borms naar voor schuift, roept Van Extergem op om op Borms te stemmen. Het was te laat om zijn eigen kandidatuur in te trekken. Op de dag van de Bormsverkiezing wordt hij lid van de KPB. Hij vertrekt voor een eerste keer naar Moskou. Van de zomer van 1930 tot begin 1931 zit Van Extergem daar een tweede keer op de leninistische kaderschool.

In 1936 jaar richt de KPB in haar schoot een Vlaamse Kommunistische Partij (VKP) op. Jef van Extergem wordt partijsecretaris en hoofdredacteur van het nieuwe communistische weekblad Het Vlaamse Volk. In feite gebruikt de partij Van Extergem als uithangbord, telkens als zij een Vlaamsgezinde figuur nodig heeft, maar intern wordt hij gewantrouwd, precies vanwege dat Vlaams profiel.

In 1939 veroordeelt Van Extergem plots het activisme als strijdig met het socialisme en – ook nieuw – verkiest ‘als Vlaming een goede Belg te zijn’. In augustus 1939 sluit de Sovjet-Unie een niet-aanvalspact met nazi-Duitsland en de communisten bergen hun antifascistische politiek op. In deze voor communisten dubbelzinnige periode krijgt hij in 1940 de leiding over de partij in Vlaanderen. In april 1943 wordt hij aangehouden en naar Breendonk gevoerd. Ondanks foltering blijft hij zwijgen. Eind 1943 wordt hij naar het concentratiekamp Sachsenhausen gedeporteerd en verplicht tewerkgesteld bij Henkel. Fel verzwakt door ziekte en ontbering overlijdt hij in maart 1945.