Vandaag 1977: Egmontpact ondertekend, omstreden politiek keerpunt in Vlaanderen

Na wekenlange onderhandelingen in het Egmontpaleis wordt het Egmontpact/Pacte d’Egmont ondertekend door christendemocraten, socialisten, de Volksunie (VU) en het Front démocratique des Francophones (FDF). Het Egmontpact is een ambitieus staatshervormingsplan over de omvorming van België naar een federale staat en de regeling van de verhoudingen tussen de taalgemeenschappen, maar bevat zoveel toegevingen aan de Franstalige minderheid, dat er onmiddellijk massaal Vlaams protest rijst.

Zware struikelblokken voor de Vlamingen zijn onder meer het inschrijvingsrecht voor Franstaligen in 13 Nederlandstalige gemeenten rond Brussel: de zes ‘faciliteitengemeenten’ Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel en Wezembeek-Oppem, en daar bovenop nog zeven zogenaamde ‘Egmontgemeenten’: Alsemberg, Beersel, Dilbeek, Groot-Bijgaarden, Sterrebeek, Sint-Stevens-Woluwe, Strombeek-Bever, en de wijken ’t Voor (Vilvoorde), Jezus-Eik (Overijse) en Zuun (Ruisbroek). Verder zouden de provincies worden afgeschaft – op de functie van provinciegouverneur na – en vervangen door 25 ‘subgewesten’: 11 in Vlaanderen, 13 in Wallonië en 1 in Brussel. Dat alles in ruil voor de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde.

Na aanhoudend Vlaams verzet en zware onenigheid in verscheidene partijen sneuvelt het Egmontpact in een verwarde sfeer. Als ook de Raad van State zich in een spoedadvies kritisch uit over de grondwettelijkheid van een aantal punten van het Egmontpact willen de Vlaamse partijvoorzitters opnieuw onderhandelen. Maar de Franstaligen denken dat ze de buit binnen hebben gehaald en weigeren beslist.

Op 11 oktober 1978 biedt premier Leo Tindemans (CVP) in de Kamer geheel onverwacht – en schijnbaar impulsief – het ontslag aan van de regering, met de bekend gebleven woorden: ‘Voor mij is de grondwet geen vodje papier. Ik ga van deze tribune weg, ik ga naar de koning en ik bied het ontslag van de regering aan’. Zo gebeurt.

Bij de Volksunie leidt het Egmontpact tot dissidentie en betekent het het begin van het einde. In Antwerpen richt Karel Dillen de Vlaams Nationale Partij (VNP) op en in Dilbeek – een van de geviseerde gemeenten – sticht VU-senator Lode Claes de Vlaamse Volkspartij (VVP). Gegniffel bij de VU over deze verdeelde reactie, maar bij de verkiezingen van 17 december 1978 komen de anti-Egmonters samen op onder de naam Vlaams Blok. Een keerpunt in de Belgische politiek.