Vanuit de onderbuik

Neem nu bijvoorbeeld Trump. Die mikt erop volgens Jan Segers (HLN, 30 juli 2016): ‘Hillary Clinton was op de Democratische Conventie haar gekunstelde zelf, krassend als een kraai. Haar empathie ontleent ze aan managementboeken. Donald Trump was op de Republikeinse Conventie zijn vulgaire zelf, stomend als een stier. Empathie kent hij alleen van horen zeggen. Zij mikt op het hoofd van de Amerikanen, hij op hun onderbuik.’ Trump richt zich niet enkel op de onderbuik van de kiezer, hij kan rekenen op de mobilisatie van de onderbuik van het land (stel het u niet te plastisch voor). Zo lezen we op 28 juli 2016 in HLN: ‘Het lijkt dus een illusie dat de grotendeels landelijke en misnoegde achterban van Donald Trump ook maar enig belang zal hechten aan de oproep van United Against Hate. Integendeel, het riskeert nog meer de onderbuik van de VS te mobiliseren tégen het establishment en de elite van Hollywood en New York.’

Trump is misschien zo’n ‘bullshitpoliticus’, ‘hij mikt zonder scrupules op de onderbuik…’ (Humo-interview met Dirk De Wachter en Paul Verhaeghe 2 augustus 2016) waarmee of hoe mikt hij, vragen wij ons af… Volgens Bart Brinkman in De Standaard heeft ook de N-VA iets met de onderbuik (2 augustus 2016): ‘Er gaat geen dag voorbij of de N-VA lanceert voorstellen om haar law-and-orderprofiel aan te scherpen. Als geen ander voelt de partij de onderbuik. De “summer of terror” doet “het bloed van de Vlaming koken”’. Een partij die de onderbuik voelt, en dan nog als geen ander… Het wordt wat ranzig, of neen, enkel racisme is ranzig bij diezelfde auteurs, dat allitereert ook beter.

Die onderbuik is geen monopolie voor mannen. Annick De Ridder, fractieleider in de senaat voor N-VA, tweette (27 juli 2016) over de aanslag in een Franse kerk: ‘Kan er geen traan om laten dat zo’n rotzakken worden ‘geneutraliseerd’ en vind dat voor verheerlijken IS uitzondering op recht vrije meningsuiting moet komen!’. Dat veroorzaakte een heuse mediarel (het is dan ook komkommertijd, er moet iets zijn). De Ridder verklaarde aan de pers dat de tweet ‘een emotionele reactie vanuit de onderbuik’ was.

Wouter Beke kan De Ridder helpen, hij weet er alles van: ‘Het vergt moed om in een moedeloze samenleving in te gaan tegen die borrelende onderbuik. Het vraagt ballen om niet gewoon mee te roepen vanuit dat boze buikgevoel. Dat is het verschil tussen een leider, en een stuurloze surfplank die meedrijft met de stroom.’ Neen, het is geen artikel over diarree of buikkrampen.

En ja, als het moet dan kan de metafoor afgewend worden op iets dat nog slechter kan gepercipieerd worden als jezelf. ‘Een N-VA’er reageert daarop: “Politici moeten mensen aanspreken via hun verstand en hun onderbuik. Ik denk dat we dat toch moeten hebben geleerd uit de donkere racistische jaren 90. Vandaag is extreemrechts al bij al nog heel klein – ondanks alles. N-VA wil dat zo houden.”‘(DM 4 augustus 2016)

Je kan je dus op de onderbuik richten, zowel bij individuen als bij volledige bevolkingsgroepen. Je kan ook vanuit de onderbuik spreken of tweeten ofpolitiek bedrijven. Je werkt dan vanuit de onderbuik, ook als die borrelt. Heel duidelijk allemaal.

Voor de goede orde: de onderbuik is: ‘Dat gedeelte van de buik dat onder de navel ligt’, zo staat het in van Daele; groot woordenboek der Nederlandse taal, elfde herzien druk 1984. Er wordt ook een figuurlijke betekenis vermeld: ‘Het zit hem in de onderbuik, hij lijdt aan zwaarmoedigheid. Verdere specificatie van onderbuik: ‘2. (In ’t bijz.) schaamstreek: hij kreeg een trap in de onderbuik.’ Of online staat er ‘het lagere deel van de buik’

Dus nog eens de vraag: wat bedoelen ze met al dat ‘ge-onderbuik’? Wel, dat vragen wij ons ook af. Maar een term als onderbuik suggereert dat er iets fout zit. Je zegt het niet met zoveel woorden, maar een tweet vanuit de onderbuik, neen die zit niet goed. Je richten op de onderbuik van een bevolking of van een inwoner, oeioeioei dat zit hopeloos fout. Het is een vage omschrijving die eigenlijk niet past voor een journalist. Ingrid Riocreux zou het misschien een woord van een militant noemen, niet van een journalist. Het gebruik van het woord onderbuik lijkt wel bedoeld als een trap in de onderbuik.

Dat is dan ook de bedoeling, De onderbuik kadert, het begrip brengt (sluipend) een waardeoordeel mee. Misschien een neutralere metafoor had kunnen zijn: gezond verstand of boerenwijsheid, maar dat klinkt vast te positief. En populisme is een te vaak gespeeld riedeltje. Neen, het is de onderbuik. Het geeft aan dat er iets is gezegd dat onze politiek correcte journalisten, commentatoren of opiniemakers niet zint. Even snel zeggen dat het vanuit de onderbuik komt of erop gericht is en hop, het zit zeker fout. Het taboe kan hersteld worden, de fout is omcirkeld. Wie wil er zich nu richten op de onderbuik, of was het spreken vanuit de onderbuik?

Eigenlijk schrijven die journalisten vanuit hun onderbuik het gevoel neer dat het allemaal maar gericht is op de onderbuik. En dat kan ook omgekeerd.

Foto: (c) Reporters