Verbannen! De zaak Vandermeulen

Honderd jaar geleden waren het woelige tijden aan het front. Niet zozeer de Duitsers, maar de Vlaamse zaak baarde de Belgische legerleiding zorgen. Er was de Open Brief van de Frontbeweging en de blijvende discussie over de vernederlandste Gentse universiteit. En dan worden wel eens overhaastte onverstandige beslissingen genomen of te snelle straffen.

Limburgs priester

Paul Vandermeulen (1893-1975) studeerde theologie in Luik. Als Limburgs student engageerde hij zich in het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (AKVS). Hij was oorlogsvrijwilliger en brancardier, en werd in augustus 1915 omwille van zijn moed gedecoreerd met het erekruis in de Sint-Jorisorde. Tot priester gewijd in 1916 komt hij op voor de Vlaamse studenten met onder andere de publicatie van het Limburgsch Studentenblaadje voor Oorlogstijd.

Omwille van enkele van zijn artikels over de Raad van Vlaanderen en de vernederlandsing van de universiteit van Gent, werd hij door hoofdaalmoezenier mgr. Marinis ontslagen als zijn medewerker -een van zijn artikels werd immers opgepikt door de activistische pers en werd herdrukt in Onze Taal, het tijdschrift van het Vlaamse krijgsgevangenenkamp in Göttingen.

Cézembre

Op 29 augustus wordt hij uiteindelijk naar de tuchtcompagnie van Cézembre -een eilandje voor de kust van Saint-Malo – overgeplaatst. Hoewel het hier strikt gesproken ging over een administratieve maatregel was de verbanning van Vandermeulen bedoeld als een duidelijk voorbeeld van minister van oorlog De Ceuninck naar de flaminganten aan het front toe.

Paul Vandermeulen was het slachtoffer van een paniekreactie van de Belgische regering en legerleiding na het verschijnen van de eerste Open Frontbrief op 11 juli 1917 en de verspreiding van een tweede Open Frontbrief aan Albert I de volgende maand.

De vervolging van een priester liet tevens zien hoe de spanningen rond de taalproblematiek gedeeltelijk ook langs levensbeschouwelijke lijnen liepen. De Frontbeweging werd geschraagd door de vele frontaalmoezeniers en brancardiers uit de rangen van de Katholieke Kerk, terwijl de legerleiding een Franstalig, liberaal én antiklerikaal bolwerk was.

Ten Huize van

Paul Vandermeulen kreeg na de oorlog een bisschoppelijk schrijfverbod, werd collegeleraar en trad in bij Trappisten in de Achelse kluis. Vandaaruit stichtte hij een klooster in Kasanza, een afgelegen plek in Congo. Hij stierf  in 1975, 82 jaar oud.  Op de digitale Bibliotheek van de Nederlandse letteren is een interview met Paul-Pater Lambertus- Vandermeulen bewaard gebleven met De oude pater, door Joost Florquin, in de reeks Ten Huize Van (boek gepubliceerd in 1976).