Verkiezingen in Italië: it’s the immigration, stupid!

Zoals in de sterren geschreven stond, kreeg de centrumlinkse Partito Democratico (PD) zondag een verkiezingsnederlaag van formaat aangesmeerd. Sedert haar piek (40,8%) in de recentste Europese verkiezingen (2014), verloor de PD maar liefst 22%. Net zoals in Duitsland, Frankrijk en Nederland al eerder het geval was, is nu ook in Italië de sociaaldemocratie op een historisch dieptepunt beland. ‘Toeval bestaat niet, we noemen het een gevolg van een oorzaak die we niet zien’, wist Voltaire al. Bij deze een aanzet tot verklaring: alle afgestrafte sociaaldemocratische partijen in Europa hadden één fataal kenmerk gemeen, een pleidooi voor een open asielgrens.

Matteo Renzi

Van bij haar aantreden profileerde de nieuwe linkse regering van premier Matteo Renzi zich als een voorstander van een open migratiebeleid. Onder druk van haar eigen linkse vleugel en de katholieke kerk, besloot de regering op 18 oktober 2013 om actief aan search and rescue te doen. Dat gebeurde tot vlak voor de kust van Libië: operatie Mare Nostrum. Op 28 april 2014 ging de regering nog een stap verder, door een oude linkse droom in vervulling te brengen. Illegale binnenkomst en illegaal verblijf, twee handelingen die zowat in elk modern land strafbaar zijn, werden uit de Italiaanse strafwet gehaald.[1]

Een symbolische daad was dat, die evenwel een minder symbolische impact had, want het opsluiten van illegale migranten werd op slag moeilijk tot onmogelijk. Weinig verwonderlijk ging het aantal bootmigranten meteen crescendo. In 2013 werden in Italië 43.000 mensen aan land gebracht, het jaar daarop al 170.000. Allemaal personen die, zonder geldig Schengenvisum en vaak zelfs zonder enige identificatie, toegang gegeven werd tot de Schengenzone en vrij door Italië konden reizen. Een migratiecrisis zonder weerga trof het land. Grote steden als Rome, Napels, Firenze en Milaan werden overspoeld met haveloze immigranten. In het zuiden ging de Nigeriaanse maffia de strijd aan met de ‘Ndrangheta en de Comorra. [2]

Tot ergernis en onbegrip van veel traditionele PD-kiezers, werd die situatie niet geproblematiseerd door de linkse regering. Integendeel zelfs. In volle Europese migratiecrisis, we schrijven 29 september 2015, hield premier Matteo Renzi een emotioneel opengrenzenpleidooi [3] voor de Algemene Vergadering van de VN. Hij maande er Europaaan om ‘niet toe te geven aan angst’ en om ‘bruggen te bouwen in plaats van muren’. De migratiecrisis zou immers ‘geen kwestie zijn van aantallen, maar van angst’. Possiamo farlo. De mededeling van Renzi was schokkend in haar eenvoud: niet de stijgende instroom was het probleem, laat staan de illegale immigratie op zich, maar wel het egoïsme en de bekrompenheid van de Europeaan, die weigerde de mensenstroom eerlijk te verdelen over alle landen. Die houding bleek opnieuw op 16 november 2016, toen premier Renzi ermee dreigde het EU-budget te blokkeren om zo Oost-Europa te dwingen Italiaanse asielzoekers op te nemen. ‘Wie muren bouwt tegen migranten, kan Italiaans geld vergeten,’ klonk het op Rai Uno. [4] Dat jaar zouden 181.436 bootmigranten in Italië worden afgezet. Ongehinderd.

Kiezel in de linkse Laars

Ondertussen wilde een alsmaar groter deel van de Italiaanse bevolking precies dat haar regering zélf muren zou bouwen. Spreekwoordelijk dan, door haar havens te sluiten voor NGO-schepen. Zeker in Zuid-Italië zat de onvrede daarover diep. Heel diep. En wie anders dan Beppe Grillo, stichter van de populistische 5-sterrenbeweging, wist die woede te kanaliseren? De beslissing om illegale binnenkomst en illegaal verblijf te legaliseren kon rekenen op snoeiharde kritiek van Grillo: ‘Dit amendement is een open uitnodiging naar migranten in Afrika en het Midden-Oosten om illegaal naar Italië te immigreren. (…) Hoeveel immigranten kunnen wij nog opvangen, als vandaag één op de acht Italianen al in armoede leeft?’ [5] Op 23 december 2016 achtte Grillo de tijd rijp om publiek op te roepen tot de ‘onmiddellijke repatriëring van alle illegalen in Italië’. Enkele maanden later nam hij de NGO-armada zelf op de korrel, door hen openlijk te betichten van mensensmokkel. [6] Jonge snaak Luigi Di Maio, die de partij dit weekend naar de overwinning leidde, probeert doorgaans een gepolijstere versie te zijn van Beppe Grillo. Vooral op Europees vlak neemt Di Maio minder extreme standpunten in. Maar op één kwestie blijkt hij even rechtlijnig: illegale immigratie. Op 5 augustus 2017 riep kandidaat-premier Di Maio op tot het onverwijld stoppen van wat hij de ‘zeetaxidienst naar Italië’ noemde. [7]

Minimalisering troef

De rest is geschiedenis. De nieuwe PD-premier Gentiloni probeerde nog de instroom te stelpen, via schimmige deals met Libische milities, maar politiek was het kalf tegen dan al lang verdronken. In de zuidelijke provincies van Italië, die in de frontlijn staan van de Europese migratiecrisis, werd de PD volledig weggevaagd en haalde de 5-sterrenbeweging bijna de helft van alle stemmen. In het noorden ging de winst naar de Lega, met een identiek pleidooi voor push-backs op de Middellandse Zee.

Maar wie er vandaag en gisteren de vaderlandse media op nasloeg, die vraagt zich af of er in Italië misschien twee verkiezingen gebeurd zijn. In de analyse van de VRT-Nieuwsdienst waren de verkiezingen gewonnen door de ‘links-populistische’ [8] vijfsterrenbeweging. Sic! Als je de mainstream media moet geloven, dan was er in Italië eigenlijk maar één ding gebeurd, namelijk een afrekening met ‘de’ traditionele partijen, omwille van de langdurig stagnerende economie. Want, o ja, het was u misschien ontgaan: ook de partij van Berlusconi had ‘verloren’. Een dikke 2% in vergelijking met 2014. Ieder zijn waarheid…

Mijn persoonlijke analyse van de historische stembusslag, voor wat het waard is, en met een knipoog naar Bill Clinton, is deze: ‘It’s the immigration, stupid!’