Van aanbodpartij naar aanbodbeweging

Bart De Wever is ontegensprekelijk een mastermind Vlaamse partijstrategie. Er is een groot verschil tussen een relatieve jonge partijbeweging groot maken en, na jaren geduld oefenen, een regeringsdeelname verzilveren voor het partijapparaat. Vele waarnemers dachten dat dit de N-VA niet zou lukken, eenmaal aan de macht op federaal niveau. De formatie zou snel veren laten. Het DNA van de N-VA was te radicaal Vlaams en haar politiek personeel te onervaren om het schip van staat op koers te houden.

Tegendraadse mensen

Het lijkt er sterk op dat de N-VA-voorzitter van zijn achterban het krediet krijgt om het institutionele verlanglijstje nog een tijd in de koelkast te laten. Het is te eenvoudig om te beweren dat partijmilitanten die gepokt en gemazeld zijn in de traditionele Vlaamse beweging niet langer impact hebben op de partijbeslissingen. Het gaat ook niet op om voor de vuist weg te beweren dat de verlokkingen van de macht de N-VA de das hebben omgedaan als ‘aanbodpartij van haakse waarden voor tegendraadse mensen’, zoals de partij zich ooit zelf omschreef.

Historische rol

Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat de N-VA via parallelle kanalen meer zou kunnen doen voor verdere stappen naar meer Vlaamse autonomie. De partij zou de communautaire stilstand als het ware kunnen omzeilen. Ze heeft er de mensen en de financiële middelen voor. Anderzijds dreigen we de uitzonderlijke historische rol die de N-VA nu inneemt in het partijlandschap uit het oog te verliezen. Los van enige ideologische zuil en slechts gesteund door een handjevol basisorganisaties heeft de partij zich opgewerkt tot grootste Vlaams-nationalistische formatie ooit. Ze is met voorsprong zelfs uitgegroeid tot grootste landelijke partij, met scores die klassieke zuilpartijen sinds een kwarteeuw niet meer laten optekenen.

Kiezen is verliezen

De evenwichtsoefening is dus delicaat. Kiezen dreigt verliezen te worden. Indien de partij van Bart De Wever in 2019 een communautaire campagne in de steigers zet, dan dreigt de centrumrechtse legislatuur slechts een interregnum te zijn geweest en wordt in Franstalig België de speelruimte van de PS snel opnieuw groter. Als Bart De Wever geen duidelijkheid schept over een langetermijnpad naar confederalisme (of meer), dan vervreemdt de partij van een ruim deel van haar voluntaristische basiswerkers. Ooit geraakt het krediet op.

Politieke volwassenheid

In de Vlaamse beweging koesteren mensen graag partijpolitieke werking. Vlaams-nationalistische formaties zijn van nature rebels en getuigen tegelijkertijd van politieke volwassenheid. Hun partij is ‘erbij’ in Brussel en dat streelt de ijdelheid van vele anonieme flaminganten. Het noeste werk heeft vertegenwoordiging in de cenakels van de macht opgeleverd.

Politieke relevantie

Naar mijn mening zou het voor de verdere ontwikkeling van de Vlaamse beweging en voor haar politieke relevantie goed zijn om het partijfetisjisme wat los te laten. Het zou helpen veel spijtige ‘broedertwist en schande’ te voorkomen. Wanneer Bart De Wever zegt dat in 2019 het institutionele niet in de handen van zijn partij ligt, dan is het tijd voor de Vlaamse beweging om het heft zelf in handen te nemen. Voorbeelden van hoe je dat kan aanpakken zijn er genoeg. Het is begrijpelijk maar tegelijkertijd vreemd dat de recente uitspraken van Bart De Wever zoveel stof doen opwaaien terwijl op het hetzelfde moment Catalonië zich met basisorganisaties een weg baant naar onafhankelijkheid. Dat fenomeen blijft in media en Vlaamse politiek onderbelicht. Wellicht omdat men er zich moeilijk raad mee weet.

Vernieuwing

Met de N-VA heeft de Vlaams-nationalistische partijpolitiek een kwantumsprong gemaakt. Of de partij binnen enkele jaren het etiket ‘nationalistisch’ nog verdient, ligt voor een deel in handen van de ongebonden Vlaamse beweging. Die zal zich intern moeten vernieuwen om rechtlijnig en beginselvast te wegen op partijpolitieke berekeningen. Een sterk inhoudelijke visie en moderne actievormen zullen de dagschotel moeten zijn. De tijd van à la carte schieten op alles wat Vlaams en niet-Vlaams beweegt is al enkele jaren voorbij.