Vlaanderen heeft een afspraak met de geschiedenis – ook voor Catalonië en Schotland

Recent viel mijn oog op twee persartikelen: ‘confederalisme = Vlaanderen onafhankelijk’ van FWO’er Toon Moonen in De Standaard (30 oktober) en ‘zij hun Plan B, wij ons confederalisme’ van Pierre Jassogne op de webstek Apache (8 november). Anders dan de zoveelste communautaire analyse binnen het speelveld afgebakend door het Vlinderakkoord, ademen deze bijdragen de frisse atmosfeer uit van het opengegooide debat over het einde van België, zo ongeveer van de zomer van 2010 tot die van 2011. Einde 2012 dreigt het debat volledig dicht te slibben. Er is de eurocrisis, de federale begroting en, vanzelfsprekend, de zesde staatshervorming.

In de schoot van de brede Vlaamse Beweging broeit er daarom een ‘sense of urgency’. Het verkiezingsjaar 2014 nadert, een beloftevol jaar van hoop op verandering. Ten tweede is er de angst bij tal van Vlamingen, Catalanen en Schotten voor de richting waarin de EU uitgaat. De crisis versterkt de tendens tot politieke eenmaking. Dreigen volkeren die ijveren voor zelfbestuur in dat integratiegeweld niet nog minder gehoord te worden dan voorheen? Het is goed dat deze terechte vrees de samenwerking van de vermelde volkeren bevordert, bijvoorbeeld in de schoot van het EPI-project.

Een essentiële kanttekening is die van het verschil van de Vlaamse situatie met die van Catalanen en Schotten. Samenwerking is goed, maar indien de Vlamingen zich verkijken op de unieke kansen die zij en alleen zij – door hun democratisch gewicht kunnen zij België onder curatele plaatsen – hebben om relatief snel volwaardige staatkundige soevereiniteit te verwerven, dan bewijzen ze onrechtstreeks ook Catalanen en Schotten een slechte dienst.

Voor de doorsnee-autonomisten in Catalonië en Schotland kan onafhankelijkheid als pasmunt fungeren voor maximale sociaaleconomische armslag. Madrid en, in mindere mate, Londen zijn op hun beurt horig aan de EU en Catalanen en Schotten schrijven zich over het algemeen enthousiast in het EU-project in, zolang de integratie maar niet uitmondt in een machtsgreep van de grote lidstaten. De Vlamingen leven daarentegen in een bipolair land dat ophoudt te bestaan op het moment dat zij volwaardige fiscale autonomie verwerven en een eigen Vlaamse sociale zekerheid. Het zullen dan de Franstalige partijen zijn die de stekker uit België trekken. Gesterkt door de Vlaamse toegevingen in de Randgemeenten zullen ze meteen de soevereiniteit van de ‘Fédération Wallonie-Bruxelles’ uitroepen, Wallobrux dus. De collaterale schade voor de goedschiks kwaadschiks startende Vlaamse republiek is dan niet te overzien.

Daarom is het van het allergrootste belang dat (1) het uiteenvallen van België er op Vlaams initiatief komt en (2) dat dit uit elkaar vallen het product is van de staatsvormende ambities van Vlaanderen en niet louter van een confederale Vlaamse strategie voor meer sociaaleconomische bevoegdheden. Zo niet, dan geven we aan de Franstalige politieke wereld een vrijbrief om zijn ‘Plan B’ eerder vroeg dan laat te ontvouwen. Laat ons niet vergeten dat het Belgische vraagstuk veel meer behelst dan sociaaleconomische grieven. De verzuurde Vlaams-Waalse tegenstelling is er gekomen ten gevolge van de ‘social engineering’ (“la Belgique sera latine ou ne sera pas”) van een Franstalige elite die de eerste eeuw van het bestaan van België naarstig in de weer was om een kunstmatige Belgische identiteit te scheppen – waarbij de Vlamingen het kind van de rekening waren, niet enkel sociaaleconomisch, maar ook cultureel, taalkundig én territoriaal.

Wanneer Vlaanderen meer is dan een ontvoogde Europese sterkteregio en een volwaardige lidstaat is van de EU, dan is de Vlaamse republiek het gastland van belangrijke Europese instellingen te Brussel. Het einde van België betekent bovendien een mokerslag voor de laatste politiek correcte taboes over de enorme verschillen tussen Noord- en Zuid-Europa. Een transformatie in de diepte van de EU zal de kans creëren voor Catalanen en Schotten om te kiezen voor het sociaaleconomische maximumprofijt onder nationale voogdij of om zelf door te steken naar eigen nationale soevereiniteit. Door zelf ambitie te koesteren, kan Vlaanderen gangmaker zijn voor een echt democratische keuze in Catalonië en Schotland.