Waarom regularisatiecommissies slechts schijnbaar een goed idee zijn  

De bisschoppen van België roepen op tot meer transparante regularisaties. Het lijkt nodig te wijzen op de valkuilen van regularisaties op grond van wettelijk vastgelegde criteria, die door onafhankelijke regularisatiecommissies worden toegepast.

Regularisatie is op zichzelf een erkenning dat het beleid tekort is geschoten. Dat kan bestaan in een te lange duur van de asielprocedure, in de niet-uitvoering van het bevel het grondgebied te verlaten of in het er niet op toezien of er personen op het grondgebied verblijven die daartoe niet zijn gerechtigd. Het bevoordelen van wie geen gevolg heeft gegeven aan het bevel het grondgebied te verlaten, komt neer op het discrimineren van wie dit wel heeft gedaan.

Regularisatie als gunst

Schrijnende gevallen, waarbij een individuele regularisatie zich opdringt, worden best overgelaten aan de bevoegde administratie onder de politieke verantwoordelijkheid van de bevoegde staatssecretaris. Daarover moet rekenschap worden gegeven aan de natie bij verkiezingen.

Door de vluchtelingenprocedure toe te vertrouwen aan onafhankelijke instanties (de commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen) heeft de regering reeds elk toezicht op de erkenning van vluchtelingen afgestaan. Met regularisatiecommissies wordt die afstand uitgebreid tot het verlenen van verblijfsvergunningen aan vreemdelingen, die de wettelijk voorgeschreven procedures niet hebben gevolgd.

Regularisatie als recht

Eens wettelijke criteria vastgelegd en onafhankelijke commissies opgericht, wordt een gunst omgevormd tot een recht dat de verzoekers toelaat rechtens aanspraak te maken op regularisatie. Daardoor verkrijgen ze het recht te worden gehoord om hun argumenten naar voren te brengen. Dat bijgestaan door een raadsman van hun keuze en door een tolk (ten laste van de Staat).

De genomen beslissing kunnen zij bestrijden in beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en daarna in cassatie bij de Raad van State. Ook voor die rechtscolleges, hebben zij het recht om te worden gehoord met bijstand van een advocaat en een tolk (steeds ten laste van de Staat).

Verwijderingsprocedure

Zodra regularisatie bij wet wordt omgevormd tot een recht, stelt zich de vraag of het louter indienen van een regularisatieaanvraag volstaat om de verwijderingsprocedure, en in het bijzonder het bevel het grondgebied te verlaten, op te schorten. Indien dat het geval is, mag worden verwacht dat velen die helemaal niet in aanmerking komen voor regularisatie, toch een aanvraag indienen om hun verwijdering op te schorten.

Doordat hun verblijf tijdelijk regelmatig wordt, stelt zich dan de vraag of daardoor een recht op maatschappelijke bijstand wordt geschapen voor wie daar anders geen beroep op kan doen. De kans is groot dat, zodra zij zich in een georganiseerde regularisatieprocedure bevinden, de arbeidsgerechten maatschappelijke bijstand zullen toekennen. Velen dienen dan een aanvraag in louter en alleen om van maatschappelijke bijstand te genieten zolang de regularisatieprocedure in beroep niet is afgelopen.

Door van regularisatie een recht te maken, wordt een statuut van kandidaat-geregulariseerde ingesteld analoog aan dat van kandidaat-vluchtelingen die ervan genieten op grond van het Vluchtelingenverdrag. Hoewel er bij kandidaat-geregulariseerden geen sprake is van vrees voor vervolging, bestaat het risico dat de verschillen tussen beide statuten discriminerend worden geacht.

Alleen schijnbaar een goed idee

Regularisatiecommissies kenmerken zich niet door hun evenwichtige samenstelling. Advocaten en afgevaardigden van ngo’s die zich daarvoor kandidaat stellen, voelen zich meestal geroepen om de belangen van vreemdelingen maximaal te behartigen. Zo is er automatisch een meerderheid (zo niet consensus) om voor de vreemdeling gunstige beslissingen te nemen.

Het vergroot de werklast van de Dienst Vreemdelingenzaken en van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Het leidt tot vertraging van de asielprocedure en andere verblijfsprocedures en het bevordert vrijwillige terugkeer niet. Daarnaast tast het de geloofwaardigheid van de bestaande procedures aan en drijft het de kosten voor maatschappelijke bijstand op. Het vergroot ten slotte de aantrekkelijkheid van België als land van bestemming. Een belangrijk aspect van het vreemdelingenbeleid wordt erdoor onttrokken aan de politieke verantwoordelijkheid van de regering.

Positieve beslissingen

Onafhankelijke regularisatiecommissies zouden de positieve beslissingen nemen. De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen zou uiteindelijk beslissen over de negatieve beslissingen. De arbeidsgerechten zouden oordelen over de maatschappelijke dienstverlening.

De Raad van State zou oordelen over de mogelijkheden en modaliteiten van beroep. Het Grondwettelijk Hof zou oordelen of de door wet ingevoerde beperkingen de discriminatietoets doorstaan. De regering zal politiek verantwoordelijk worden gesteld voor de werking van de regularisatieprocedure waarvan zij de uitkomst niet kan bepalen.

In mijn recent boek schrijf ik dat er een einde moet komen aan het belonen van wie illegaal naar de Europese Unie komt. Alleen zo kunnen de schrijnende wantoestanden die daarmee gepaard gaan, afdoend worden bestreden.