Vrijheid en geluk in Teheran

Enkele dagen later, op zaterdag 17 mei, geeft president Hassan Rouhani een speech waarin hij het belang van het internet benadrukt. ‘Internet en satelliet-televisie zijn geen bedreiging voor onze religieuze en culturele eigenheid,’ zegt Rouhani. We moeten het internet omarmen, en er de mogelijkheden van zien. Satelliet televisie is wijd verspreid in Iran, ook al is het verboden en worden er geregeld schotelantennes in beslag genomen. Er zijn heel wat buitenlandse zenders met uitzendingen in het Perzisch. Ook internet is wijd verspreid. De verbinding is meestal traag, en een aantal websites, waaronder Facebook en Twitter, worden geblokkeerd. Maar antifiltersoftware is makkelijk verkrijgbaar. Onder meer Voice of America biedt gratis software aan om de blokkade te omzeilen. In de meeste internetcafés staat dergelijke software openlijk geïnstalleerd. Heel wat Iraanse jongeren zijn actief op verboden sociale netwerken, en lezen het nieuws van verboden buitenlandse websites zoals BBC Persian of Radio Farda.

Op 19 mei worden Reihane en haar vijf vrienden gearresteerd. Het hoofd van de politie van Teheran noemt de video ‘een vulgaire clip die de openbare zeden schendt’. Ze worden door de politie ondervraagd, en op basis van hun verklaringen wordt de bekende regisseur Sassan Soleimani opgepakt. Op 21 mei worden de jongeren op borg vrijgelaten. Ze verklaren voor de camera’s dat ze werden misleid door de regisseur. De clip zou bestaan uit opnames van een auditie bij Soleimani, die hen zou hebben verzekerd dat hij de beelden aan niemand zou tonen. De tv-uitzending over de vrijlating wordt afgesloten met wat vaderlijke raad van de politiechef aan de jeugd van Iran: ‘Onze geliefde jongeren zouden moeten proberen dit soort mensen te mijden. Zoals acteurs, zangers, en dit soort problemen. Probeer het te vermijden.’ Intussen blijft Soleimani wel in de cel. Hij zal vermoedelijk worden vervolgd.

Hoewel Twitter in Iran wordt geblokkeerd, hebben heel wat Iraanse politici zelf wel een Twitter-account. Zelfs opperste leider Ayatollah Khamenei is actief op Twitter. Zowel Rouhani als Khamenei tweeten in het Engels, en richten zich dus vooral op het buitenland. Op de dag van de vrijlating van de zes jongeren, herneemt Rouhani één van zijn oudere tweets: ‘Gelukkig zijn is het recht van ons volk. We zouden niet te hard mogen zijn tegenover gedrag veroorzaakt door vreugde.’

De gebeurtenissen rond de ‘happy’ video leggen opnieuw de machtsstrijd binnen het Iraanse regime bloot, en het lijkt president Rouhani te zijn die aan het kortste eind trekt. Op 23 mei gaf de rechtbank opdracht aan het ministerie van Telecommunicatie om ook Instagram te blokkeren. Op sociale media zijn velen er van overtuigd dat de arrestaties en de Instagram-blokkade bewust bedoeld zijn om Rouhani voor schut te zetten na zijn oproep voor betere en vrijere internet toegang.

Op 2 mei plaatste journaliste Masih Alinejad een oude foto op Facebook. De foto toont haar zonder hoofddoek, in Iran. Ze plaatst er de hashtag #Mijnheimelijkevrijheid bij, en prompt plaatsen verschillende Iraanse vrouwen hun eigen foto op haar pagina. Masih Alinejad woont zelf in Londen, nadat haar uitgesproken artikels haar in Iran in de problemen brachten. Om vrouwen in Iran toe te laten anoniem hun eigen ‘heimelijke vrijheid’ moment te delen, startte ze op 3 mei een Facebook-pagina. Vrouwen sturen haar hun foto op, en zij plaatst ze anoniem. De pagina heeft intussen 365 508 likes verzameld en de foto’s blijven toestromen. Vrouwen op een afgelegen plekje in de woestijn of de bergen, maar ook vrouwen op de metro in Teheran, tussen de ruïnes van Persepolis, naast reclameborden die de voordelen van de hijab aanprijzen, en zelfs voor regeringsgebouwen. Sommigen verbergen hun gezicht, anderen kijken trots naar de camera. Alinejad plaatst de foto, en voegt haar Engelse vertaling toe van de begeleidende tekst. Bij een foto geplaatst op 21 mei luidt de commentaar: ‘Ik wil niet gedwongen worden om naar de hemel te gaan.’ Op 24 mei schrijft president Rouhani op twitter: ‘Laat mensen hun eigen weg naar de hemel volgen. We kunnen hen er niet gedwongen heenbrengen’. Hij plaatst er de hashtags #Mensenrechten en #vertrouwen bij.

Nu Iran en het Westen elkaar weer ontmoeten aan de onderhandelingstafel, lijkt het gewelddadig neerslaan van de protesten na de verkiezingen van 2009 vergeten. Maar de Islamitische Republiek is er als de dood voor dat er een nieuwe charismatische leider zou opstaan, die de rol van Mir-Hossein Mousavi kan overnemen. Individuele jongeren kun je oppakken en intimideren. Maar wanneer mensen elkaar vinden op sociale media, bestaat het gevaar dat ze zich door elkaar gesterkt voelen, en de straat opgaan. Waarom zou het regime investeren in technologie waarmee het zichzelf ondergraaft? Op 25 mei sprak president Rouhani opnieuw over het belang van een betere internettoegang. Maar de kans dat hij dit ook echt kan verwezenlijken, lijkt bijzonder klein.