Waar zijn de politici die opkomen voor onze grondrechten?

In oktober 2023 diende een moedige burger een verzoekschrift in bij het Vlaams Parlement. Hij vroeg een publieke erkenning van het discriminerend karakter van het CST (of coronapas) voor minderjarigen, en een audit om na te gaan hoe dit ooit kon worden ingevoerd.

Ter herinnering: de coronapas werd vanaf november 2021 verplicht voor minderjarigen ouder dan 12 jaar op evenementen en in bepaalde zorginstellingen, en vanaf 16 jaar ook in de horeca, fitnesscentra, bioscopen, pretparken en nachtclubs. Deze vrijheidsbeperkingen botsten met het enige wetenschappelijke advies ter zake: volgens de Hoge Gezondheidsraad (HGR) mocht, na de vaccinatiecampagne bij volwassenen, ‘de vaccinatie tegen covid-19 van kinderen en adolescenten onder GEEN ENKELE OMSTANDIGHEID meer hun rechten en vrijheden beperken’. De vette hoofdletters zijn van de HGR zelf.

Coronabeleid als trigger?

Het verzoekschrift werd in januari 2024 behandeld in de Commissie Welzijn. De commissieleden betuigden hun steun voor een evaluatie… tijdens een volgende legislatuur. CST-fan van het eerste uur Katrien Schryvers (CD&V) wilde vooral niet culpabiliseren, en verwees naar ‘de kennis van toen’. Mogelijk bedoelde ze háár (gebrek aan) kennis van toen.

Jeremie Vaneeckhout (Groen), Koen Daniëls (N-VA), Elke Sleurs (N-VA) en Freya Saeys (Open Vld) waren het roerend eens met het antwoord van minister Crevits (CD&V) dat het CST strikt juridisch bekeken geen discriminatie was. Met een kleine moeite, een beperkt fysiek ongemak en een habbekrats van pakweg 50 euro, kon je via een test immers ook een groen vinkje verdienen. Merkbaar opgelucht stelden de commissieleden daarom vast dat ze – helaas pindakaas – niet op het verzoekschrift konden ingaan.

Alleen Stefaan Sintobin (VB) vroeg zich luidop af met welk woord we dit dan wel mogen benoemen, als het niet ‘discriminatie’ is. Als juridisch-semantische rookgordijnen moeten verdoezelen dat grondrechten worden vertrappeld, zelfs van minderjarigen, en als alleen het VB daar aanstoot aan neemt, is het ver gekomen.

Het recht op zelfbeschikking, het recht op privacy, de vrijheid van meningsuiting en van informatie… zijn de bakens van elke liberale democratie. Het zijn geen vrijblijvende richtsnoeren, maar doelen op zich die actieve bescherming vragen. Tijdens de coronapandemie zijn deze grondrechten op velerlei manier geschonden, denk maar aan de afgespannen speelpleintjes, de onzinnige GAS-boetes, het politiegeweld tijdens La Boum, de schoolsluitingen en het ontwrichtende test-, isolatie- en quarantainebeleid, de ontmenselijkende sociale beperkingen. Sindsdien lijkt het hek wel van de dam.

Grondrechten en Europa: een ongemakkelijk huwelijk

In die kruistocht tegen grondrechten loopt Europa voorop. Het wetgevend kader voor de Europese digitale identiteit werd van een achterpoortje voorzien, waarmee de Europese overheden uw internetverkeer mogelijk kunnen onderscheppen en lezen. Met de afgewende Chat Control-verordening wilde Europa dan weer email- en berichtendiensten verplichten al uw privécommunicaties te scannen met (allerminst foutloze) algoritmen, met als voorwendsel het opsporen van kindermisbruik. Het Belgische voorzitterschap viste dit plan nu weer op, met een laagje vernis dat de aanslag op uw privacy dan wel verhult, maar niet ontzenuwt.

Ook de vrijheid van meningsuiting en van informatie ontsnapt niet aan de Europese regeldrift. De Digitalediensten-verordening wil zogezegd vooral illegale inhoud op het internet aanpakken. In werkelijkheid lijkt Europa er vooral veronderstelde mis-, des- en malinformatie mee te willen bestrijden. De Europese Commissie als Ministerie van Waarheid?

België en Vlaanderen doen niet beter

Onze nationale politici lijken niet onder te willen doen. Denk maar aan de wildgroei van ANPR-camera’s, waarmee minister Verlinden (CD&V) een geslaagde gooi deed naar de befaamde ‘Big Brother Award 2023’ van het Ministry of Privacy. De PVDA wil dan weer ‘elke financiële transactie op elk moment kunnen controleren’.

Ook de vrijheid van meningsuiting krijgt klappen over het volledige politieke spectrum. Gents schepen Hafsa El-Bazioui (Groen) trok de erkenning van KVHV in wegens uitspraken van een spreker. Emir Kir (PS) verbood de conservatieve NatCon-conferentie. Het VB wil onder het mom van de bescherming van de vrije meningsuiting beperkingen opleggen aan de vrijheid van onderwijs. Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wilde ‘haatspraak’ in het strafrecht opnemen, om het efficiënter te kunnen vervolgen, al was het om vrouwelijke gamers ertegen te beschermen. Bij Vooruit ligt het onderwerp ‘haatspraak’ dan weer wat gevoeliger – naar verluidt ligt een verder onbetekenende lijstduwer ermee in de knoop.

Even leek N-VA als witte ridder op te staan, in de gedaante van Peter De Roover. Een genocidale oorlog later blijken ze echter vooral begaan met hun eigen mening. Volgens Theo Francken (N-VA) wordt het namelijk tijd dat er ‘afspraken komen over wat er gescandeerd mag worden en wat niet’. Duitsland is zijn lichtend voorbeeld, waar onweldenkende academici spreek- en inreisverboden krijgen, en pro-Palestijnse slogans en conferenties worden gebannen. In zijn nobele strijd tegen de foute meningsuiting krijgt Francken bijval van minister De Moor (CD&V), die stappen zette om Samidoun-kopstuk Mohammed Khatib zijn vluchtelingenstatus af te nemen – zonder veroordeling of tenlastelegging.

De bedreiging van het hedendaagse zionisme voor de vrije meningsuiting wordt steeds duidelijker, nu vreedzame Amerikaanse studentenprotesten tegen de slachting in Gaza gewelddadig worden opgebroken. En zopas werd door één van beide kamers van het Congres een door Republikeinen en Democraten gesteunde wet gestemd die ook bepaalde kritiek op Israël als antisemitisme definieert. In the land of the free zou het zo illegaal kunnen worden om te beweren dat een Jood loyaler is aan Israël dan aan zijn thuisland, of om het Israëlische beleid te vergelijken met dat van de nazi’s. Dit is niet ver van ons bed: de halve N-VA-Kamerfractie, aangevuurd door Michael Freilich, schreef een resolutie die dezelfde definitie promoot.

Artificiële intelligentie maakt libertarisme belangrijker dan ooit

Het libertaire ideaal lijkt wel dood en begraven. De huidige generatie politici is de controle kwijt, en probeert die krampachtig te herwinnen. Ze zien uw vrijheid als een te slopen hindernis.

De opkomst van artificiële intelligentie (AI) riskeert deze reflex nog te versterken. Want het kan leiden tot een toename van onwelgevallige informatie, terwijl AI beleidsmakers er tegelijk ook ‘oplossingen’ voor aanreikt. Door almaar verder in uw privéleven door te dringen. Door almaar meer controle te verwerven over uw denken, doen en laten.

De burger is het vertrouwen in de politiek verloren, klinkt het bezorgd in de Wetstraat en de Reyerslaan. Maar is het niet eerder andersom? Beste politici, vertrouw de kiezers maar, en ijver voor hun vrijheid. Als ze niet voor u stemmen, hebben ze daar misschien gewoon goede redenen voor.