Waarom Oekraïne aan de winnende hand is, en waarom het allerminst zeker is dat dit blijft duren

Olga Kazlovski* woont in Wit-Rusland. Haar moeder is Oekraïense, haar vader Wit-Rus. Ze woont niet ver van de grens en doceert geografie en geschiedenis. Eerder las u bij Doorbraak al een interview met haar over de oorlog in Oekraïne. Over de recente opmars van het Oekraïense leger bericht ze van nabij in een nieuw online gesprek.

Successen in Charkov

Hoe komt het dat de Oekraïense troepen zo enorm snel kunnen oprukken?

‘Daar zijn twee goede redenen voor. De eerste is gewoon de verrassing. De Oekraïners hebben er alles aan gedaan om de Russen te doen geloven dat ze in het zuiden zouden aanvallen, vanuit Charkov over Dnjepropetrovsk, richting de Krim. Daarbij hadden ze Krivoj Rog kunnen binnentrekken, de geboortestad van president Zelenski.’

‘Dat weten de Russen natuurlijk ook en het gaf dit scenario extra geloofwaardigheid. Beschietingen van Nikopol en Nikolajev versterkten het vermoeden. De Russen zijn er ingetrapt. Dat bleek de afgelopen tijd uit het feit dat de Russen troepen weghaalden uit het oosten van het land om ze ijlings over te brengen naar het ‘bedreigde zuiden’. Wie verrast wordt, is altijd in het nadeel, duidelijk. In het oosten, Charkov en omgeving, werden de Oekraïense troepen niet verwacht, wat hun een groot verrassingsvoordeel biedt.’

‘De tweede reden voor het Oekraïense succes is dat ze vanuit Charkov in gebieden oprukken waar de bevolking in meerderheid Oekraïenstalig is en de Russen als onwelkome indringers ziet. De Oekraïners opereren in eigen gebied met een bevolking die — figuurlijk — de rode loper voor hen uitrolt en alles doet om hun opmars te faciliteren. Ze vechten in eigen land voor eigen land. De Russische soldaten vechten in het buitenland — en waarvoor eigenlijk? Dat geeft een enorm verschil in motivatie.’

Onderschatting

Hoe zijn ze daar in hemelsnaam ooit aan willen beginnen?

‘Oekraïne is uit Russisch perspectief een klein landje. Dat legt veel uit. Bij de invasie in Oekraïne hebben ze zeker gedacht dat ze de klus in enkele dagen konden klaren. Vergelijk het met België en Luxemburg. België is in oppervlakte twaalf keer groter dan Luxemburg, maar Rusland is territoriaal 28 maal uitgestrekter dan Oekraïne. Stel u voor dat een zwakzinnige Belgische premier ooit aan het hoofd van de generale staf zou vragen: ‘Hoeveel dagen heeft ons leger nodig om het Groothertogdom Luxemburg te veroveren?’. Het antwoord zal waarschijnlijk zijn: ‘Drie dagen, hoogstens een week!’ Zo is het naar alle waarschijnlijkheid ook in het Kremlin gegaan.

Mogelijke uitkomsten

Hoe moet deze oorlog eindigen?

‘Het is zo goed als uitgesloten dat een van beide partijen de oorlog ‘wint’. Er zullen alleen verliezers zijn. Ik zie drie mogelijke eindscenario’s. Het eerste, en meest optimistische, is dat beide partijen er schoon genoeg van krijgen, mede onder druk van hun bevolking, en rond de tafel gaan zitten. Zo’n onderhandelde vrede hebben we al eens gehad. Herinner je de akkoorden van Minsk, in 2015 tot stand gekomen in aanwezigheid en met de hulp van François Hollande en Angela Merkel, namen die intussen ook al geschiedenis zijn geworden.’

‘Maar de Krim en de Donbas zijn kwesties waar geen van beide partijen op kan toegeven zonder immens gezichtsverlies in eigen gelederen. Alhoewel — het kan niet genoeg worden herhaald — de Krim is pas sinds 1954 Oekraïens, door een cadeau van Sovjetleider Chroesjtsjov aan Oekraïne dat toen deel uitmaakte van de Sovjetunie. En dat gebeurde zonder referendum.’

‘De tweede mogelijke oplossing is een regimewissel in Moskou. De generaals die het beu zijn en Poetin uit het Kremlin zetten, het thuisfront dat het laat afweten, de bevolking die revolteert… Alleen: een opvolger van Poetin krijgt hoe dan ook met hetzelfde Krim- en Donbas-probleem te maken, zoals net aangehaald. Tenzij Rusland zo verzwakt zou zijn, dat het niet veel eisen meer kan stellen. Persoonlijk denk ik dat een regimewissel echt niet voor morgen is. Gewezen KGB-baas Poetin weet als geen ander wie hij in ’t oog moet houden.’

‘De derde ‘oplossing’ is dat er geen oplossing komt: het macabere Syrische scenario, een alsmaar aanslepende oorlogssituatie zonder winnaar, zonder uitzicht en ‘geaccepteerd’ door de internationale publieke opinie als ‘nu eenmaal onoplosbaar’.

Westers wapentuig en PR

Wat zijn de troeven van Oekraïne?

‘Een goed gemotiveerd leger, een bevolking die er blijft achterstaan, de brede, wereldwijde  sympathie voor de underdog. Verder een deskundige toepassing van guerrillatactieken: het uit de weg gaan van grote, frontale botsingen en tegelijk het creëren van permanente onveiligheid voor de Russische militairen. Vergeet ook niet het onmiskenbare pr-talent van president Zelenski die het o zo goed kan uitleggen. En het superieure westerse wapentuig dat hij aangeleverd krijgt. De Oekraïense artillerie bestaat nu voor een deel uit Amerikaanse telegeleide raketten en precisiekanonnen met gps-gestuurde granaten. Daar valt niet veel tegen te beginnen.’

‘Verder kennen de meeste Oekraïense officieren zowel de wapens als de denkwijze van de Russische bevelhebbers: ze hebben dezelfde Sovjet-opleiding genoten.’

Veel manschappen

Maar de Russen hebben ook belangrijke troeven?

‘De bewapening van de Russen mag dan gemiddeld minder goed zijn dan de Oekraïense, maar ze is massaal ter beschikking. Voor het menselijke potentieel geldt hetzelfde: minder gemotiveerde militairen met ook veel minder terreinkennis, maar ze blijven komen. Napoleon en Hitler hebben zich al verkeken op de onmetelijke voorraden mensen en materiaal die de Russische leiders ter beschikking hebben. En op hun bereidheid — op commandoniveau, wel te verstaan — om die op te offeren, golf na golf na golf. Wat bij de Russen schijnbaar oneindig is, zal bij de Oekraïners voelbaar eindig zijn. Behalve dan waarschijnlijk hun geweldige motivatie.

De Oekraïense strategie lijkt duidelijk: de Russen uit het land jagen en terug naar de oude toestand. Maar de Russische strategie, hoe ziet die eruit?

‘Ik denk dat ze die al zes keer hebben gewijzigd en het nu zelf niet meer goed weten. De Russen weten dat ze onmogelijk héél Oekraïne permanent kunnen bezet houden en de bijzonder vijandige bevolking definitief onder de knoet krijgen. Langs de andere kant is er voor het Kremlin geen aanvaardbare weg terug. Wat doe je dan? Het grote gevaar is dan de keuze voor een wanhoopsoplossing.’

*Olga Kazlovski is niet haar echte naam. Omwille van veiligheidsredenen gebruiken we een pseudoniem.

Interviewer Luc Pauwels schreef zelf het boek ‘Oorlogsgeschiedenis van Oekraïne‘.