“We beleven de laatste dagen van Europa”

Half december hield de Duitse publicist Henryk M. Broder (onderaan vindt u een situering van hem) een felle toespraak over de gang van zaken in de Europese Unie. ‘Deutsche Wirtschafts Nachrichten’ vat zijn visie als volgt samen: “Voor de schrijver is de EU de grootste poging tot een ontdemocratisering van de samenleving sinds het einde van de Sovjet-Unie. Hij geeft de EU daarom geen overlevingskans – ook al willen de gasten op de Titanic niets horen over de ijsberg waar het oude continent op aanstuurt.”

Broder begint zijn toespraak met een oud Russisch spreekwoord, dat zegt: “Er bestaan geen lelijke bruiden, er bestaat alleen niet genoeg wodka”. Maar die ‘waarheid’ is, volgens hem, niet van toepassing op de economie. “Je kunt een slechte economische situatie niet mooipraten, zelfs niet als je het bedrijfsfeest in een Hongaarse hoerentent organiseert. Miezerig blijft miezerig. Je kunt ook niet in alle rust en gemoedelijkheid ‘Oh, schone kersttijd’ zingen als je weet dat bij de buurman de hut in brand staat. Want je vreest dat het vuur ofwel naar je eigen huis zal overslaan ofwel dat je de dakloos geworden buren bij je zult moeten opnemen en verzorgen. Moeilijk te zeggen welk vooruitzicht iemand erger vindt.”

Volgens Broder beleven we zonder meer “de laatste dagen van Europa. Niet in fysieke, maar eerder in filosofisch-metaforische zin. Zoals Karl Kraus in zijn in 1922 verschenen monumentale werk ‘De laatste dagen van de mensheid’ voorzag, liggen ‘De laatste dagen van Europa’ voor ons. Nee, ze liggen er niet gewoon, ze springen gewoon op ons af.”

Ketellappers

De auteur volgende de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede live op televisie. Hij wist niet of hij moest lachen of huilen. Die prijs geven aan de EU “omdat zij de vrede in Europa bewaard heeft, is net zo dwaas als zou men het Leger des Heils onderscheiden omdat het niet in de handel in alcohol, drugs, hoeren en wapens is gestapt. (…) Overigens is het vreedzame Europa niet de waarborg van de vrede maar het resultaat van een militaire interventie (…).”

De ceremonie bij het uitreiken van de Nobelprijs aan de EU deed Broder herinneren aan iets dat diep in zijn herinnering zat weggestopt. “Net zo vierde het Centrale Comité van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie zichzelf! Men verleende elkaar wederzijds eretekens en waardeerde elkaar om de beurt voor de extreem belangrijke bijdrage die ze leverden aan de vrede en veiligheid in Europa en de wereld.”

Omdat hij opgroeide in Polen ontwikkelde Broder een “lichte allergie” voor het begrip ‘Vrede’. Niet omdat hij voor oorlog is “maar omdat ‘vrede’ het algemene alibi is waarmee elke vorm van barbarij gerechtvaardigd kan worden. Ook de Berlijnse Muur werd ons voorgesteld als een vredestichtende respectievelijk vredebewarende, in ieder geval onvermijdelijke maatregel. Tegenwoordig zou men zeggen: alternatiefloos.”

Broder maakt zich vrolijk over de “de Brusselse ‘Jaarmarkt van de ijdelheden’, waar tot het laatste moment werd gestreden en gepingeld over wie bij de prijsuitreiking zou spreken en de prijs in ontvangst nemen. De president van de Europese Commissie, Barroso, de voorzitter van de Europese Raad, Van Rompuy, en de voorzitter van het Europese Parlement, Schultz, zouden ondanks hun volle agenda´s ‘als ketellappers’ hebben gestreden en geprobeerd elkaar de loef af te steken. Totdat uiteindelijk, zoals gebruikelijk in Brussel, een compromis gevonden werd.”

Hij overloopt de drie hoofdrolspelers, de “Brusselse alfamannetjes”. Over Herman van Rompuy lezen we: “de eerste vaste voorzitter van de Europese Raad, begon zijn politieke loopbaan als vicevoorzitter van de jongerenorganisatie van de Vlaamse christendemocraten en verwierf door zijn onopvallend en terughoudend optreden de bijnaam ‘de sfinx’. Ook gedurende zijn tijd als premier van België van december 2008 tot november 2009 bleef hij voor de meeste Belgen een onbekende. Net zo raadselachtig is het welke functie hij als vaste voorzitter van de Europese Raad uitoefent.”

Over de voorzitter van het Europese Parlement, Martin Schulz, vertelt Broder volgende anekdote. Hij interviewde Schulz en onthield volgende zin: “Als de EU een staat zou zijn en een verzoek indienen om toe te treden tot de Europese Unie, dan werd het verzoek afgewezen. Wegens gebrek aan democratische inhoud.”

Tabak stimuleren en ontraden

Een lid van het Europese Parlement noemt zijn instelling een ‘protocolparlement’ dat doet denken aan de Volkskammer van de voormalige DDR. “Een commissaris legde ons uit waarom er geen tegenstrijdigheid bestaat als de EU de teelt van tabak subsidieert en tezelfdertijd campagnes over de gevaren van het roken financiert.” Zoiets heeft in de EU een ‘win-win-situatie’. “Overigens, de ene commissaris is verantwoordelijk voor de tabaksubsidies en een andere voor de antirookcampagne.”

Het bezoek aan Brussel en Straatsburg voor de televisieserie ‘Europa-Safari’ ontnam Broder alle illusies. “De EU lost geen problemen op, zij is een probleem. Sedert het einde van het reëel bestaande socialisme, waarvoor volgens zijn vertegenwoordigers ook geen alternatief bestond, is de EU de grootste poging om de burgers onmondig te maken en de samenleving te ontdemocratiseren. Men verklaart ons steeds weer dat er geen alternatief voor de EU zou bestaan, want een uiteenvallen van de unie zou niet alleen het einde van de welvaart betekenen, maar ook het opbloeien van lang overwonnen conflicten, tot aan klassenstrijd in de verschillende landen en gewapende conflicten tussen hen onderling.”

We herkennen hier de toonzetting van mensen als Guy Verhofstadt, voor wie de Europese Unie geen keuze is maar een pure noodzaak. Broder vindt dat de Europese Unie weinig vertrouwen verdient. “We worden opgeroepen onvoorwaardelijk diegenen te vertrouwen die de kar tegen de muur hebben gereden en nu verzekeren dat ze in staat zouden zijn de herstelling op zich te nemen, zowel van de kapotte kar als van het beschadigde huis.”

In het dagelijkse leven zouden we er feestelijk voor bedanken. “Zouden we een arts een tweede kans geven, die bij ons in plaats van de amandelen de blindedarm heeft verwijderd? (…)  Nee, dat zouden we niet. Maar als het om Europa gaat, doen we het, omdat we geen keuze hebben. De zaak is alternatiefloos. Dus gaan we door, niet, omdat we ervan overtuigd zijn dat de keuze juist is, maar omdat we voorbij het Point of no Return zijn gekomen.”

We komen aan het slot van de toespraak: “Dames en heren, ik was echt niet zinnens uw kerststemming te bederven. Maar ik wilde de gelegenheid niet laten voorbij gaan om uw aandacht te vestigen op een ramp, waarop we gezamenlijk aansturen.”

Bij wijze van afsluiting neemt hij zijn publiek nog even te grazen. “Staat u mij tot slot nog toe een vraag te stellen: wie van u denkt dat de EU over drie jaar nog in haar huidige vorm zal bestaan? Mag ik u vragen uw hand op te steken. (Broder telt de opgestoken handen) Blijkbaar een kleine meerderheid. Zo zou een stemming onder de passagiers van de Titanic ook afgelopen zijn kort na het uitvaren uit de haven van Southampton. Ik wens ons allen een behouden vaart.”

De tekst kan in het Duits worden nagelezen door hier te klikken. 

Over de auteur:

Henryk M. Broder is een Duitse journalist, auteur en televisiemaker die in 1946 werd geboren in het zuidpoolse Katowice als zoon in een Pools-joods gezin. Zijn beide ouders overleefden de concentratiekampen. In 1958 kwam de familie naar Duitsland. Henryk begon op het einde van de jaren ’60 als journalist voor links-alternatieve  bladen te schrijven en groeide uit tot één van de meeste gereputeerde en gevreesde publicisten in Duitsland. Hij schreef/schrijft voor vooraanstaande bladen als Der Spiegel, Zeit, profil, Weltwoche, Süddeutsche Zeitung en die Welt. In 2010 en 2011 maakte hij met de Egyptisch-Duitse schrijver Hamed Abdel-Samad de satirische televisieserie ‘Entweder Broder – Die Deutschland-Safari’ voor het eerste Duitse net ARD die hen in 2012 de Beierse televisieprijs opleverde.

Broders stijl is scherp polemisch wat hem vele tegenstanders en meerdere processen opleverde. Hij schoof weg van de linkerzijde en schrijft vandaag over Israel (dat in hem een warme verdediger vindt), het Duitse verleden, de Islam en hij maakt ook reis- en cultuurreportages. Hij is een van de actieve krachten achter de veel bezochte weblog ‘die Achse des Guten’.