Weemoedige satire

Zondag (dat is de eerste dag van de week, o nationale omroep)

Een jonge Engelsman, Ben Aitken geheten, vertrekt in 2016 voor een jaar naar Polen, gedreven door vage nieuwsgierigheid en de eigenaardige vrees dat hij ‘straks’ gevangen zit op zijn eiland – een irrationele angst van veel Blijvers, die ik het Alcatraz-syndroom heb genoemd.

Hij schrijft over zijn verblijf een boek, A Chip Shop in Poznań geheten, want in die stad belandt hij en aldaar werkt hij in een Poolse variant van het frietkot. Hij belijdt zijn nieuwsgierigheid naar een andere Europese cultuur, een andere wijze van leven, een andere eigenheid kortom, de bevrediging waarvan door dwaze nationalisten gefnuikt dreigt te worden.

Neemt u hem tot dusverre au sérieux? Ik wel; ik maak abstractie van zijn syndroom en bewonder zijn zin voor avontuur: onder zijn voorvaders waren pikbroeken en bootslieden, zijn lever is gepekeld in de zeven zeeën, zijn ogen branden om een onbekende kust te ontwaren; ja, hij is ontsproten aan de verbeelding en de ervaring van het Britse volk!

En heeft nog precies dezelfde mentaliteit als zijn voorouders; hij is een koloniaal, verkleed als kosmopolitische Blijver; in stralende naïviteit produceert hij een fantastische freudiaanse lapsus: hij is er in zijn jaar onder de Poolse inboorlingen namelijk in geslaagd ‘about sixteen words of Polish’ te leren…

Maandag (minderheden)

Het alfabet afschaffen om dyslectici en domoren niet te kwetsen.

Dinsdag (een wijsgerige kwestie)

Een miljardair, die vele huizen over de hele wereld bezit, legt in de krant uit waarom hij zijn Schotse kasteel verkoopt: ‘Je kan maar op zoveel plaatsen tegelijk zijn.’

Woensdag (anatomische les)

Zo’n krant stikt van de stompzinnigheden – om de stompzinnigheid ervan aan te tonen hoef je ze enkel te cursiveren, zoals Dr. Nicolaes Tulp de zenuwen, pezen en aderen van het lijk voor de in zwart laken gehulde studenten aanwijst (mocht u niet zo vertrouwd zijn met de canon van de westerse beschaving: ik heb het over een schilderij van Rembrandt).

Ziehier een zenuwknoop, een aderbreuk, een gescheurde pees:

– Heidi De Pauw van Child Focus: ‘Over die moeders wil ik geen oordeel vellen, het gaat om vrouwen die al veroordeeld zijn voor vreselijke feiten. Iedereen weet ondertussen dat er zelfs IS-vlaggetjes op de doopsuiker stonden.’

– Cultuursocioloog Walter Weyns: ‘Nog maar een generatie geleden had je fatsoensnormen die gedeeld werden door een hele bevolking: je praatte niet te luid in het openbaar, je deed niets wansmakelijks aan tafel, je spuwde niet… Intussen hebben we ons van die bijwijlen neurotische beschavingsdrang willen bevrijden. Dat heeft heel veel voordelen: je moet niet meer constant bang zijn wat de mensen zullen denken en fysieke functies krijgen wat meer de vrije loop.’

– Een moeder over de ‘soms vreemd aandoende woordenschat’ van haar kinderen, die van filmpjes ‘Hollandse’ uitdrukkingen (als ‘trek’ voor ‘honger’ of ‘etui’ voor ‘pennenzak’) hebben overgenomen, kleine semantische migranten die als problematisch worden ervaren. En waarom? Omdat een kind woorden binnen de eigen taal leert?

Haar zoon zegt nog altijd ‘potje’ in plaats van ‘spelletje’. ‘Maar voor de rest is zijn woordenschat best beschaafd, hoor.’

 ’s Avonds

Ik, dokter Tulp, heb vandaag enkele kwalen blootgelegd, te weten heilige onnozelheid, algemeen beschavingsverval en drabbig provincialisme.

 Donderdag

Er slingert een oude krant rond: o, de foto waarop Marokkaanse mensen met diep-fatsoenlijke gezichten hun rouw en spijt betuigen over de Noorse en Deense toeriste die in hun land zijn vermoord door de barbaren. Geen doek te zien op al die geëmancipeerde vrouwenhoofden.

Vrijdag 16 augustus (geeuwend werken de dagen de kalender af)

Ik, man, blank, tegen de pensioengerechtige leeftijd, ben drievoudig verwerpelijk! Of ben ik een slachtoffer van driedubbele discriminatie… een tragisch voorbeeld van intersectionaliteit?

Zondag

Een bende snotneuzen heeft de entourage van Anuna De Wever op een popfestival bekogeld met cocktails van domheid en urine. Ze opereerden in de schaduw van het Vlaams Belang onder de slogan ‘Make Vlaenderen Great Again’, een oorlogskreet waarin historisch besef, taalgevoel en emancipatorische bevlogenheid naar een voordien onbereikbaar gewaand niveau van achterlijkheid zijn getild.

Denken die kleine fascisten nu echt dat het lastigvallen van klimaatactivisten op een of andere wijze een goede opzet tot de Vlaamse autonomie biedt? Uit welke onderbroeken zijn deze witte apen geschud?

Maandag (of dinsdag, kiest u maar)

Over Harry en Meghan.

De monarchie voedt de mythe, en die bevordert op haar beurt weer het collectieve welbehagen, maar ik verdedig wel vaker eigenaardige meningen – laat ik de rest van deze apologie maar even uitstellen.

Helaas is de zwart-witte mevrouw Sussex een onuitstaanbare trut, aanbeden door een onnozele hals met koninklijk bloed, dat tot in zijn haarwortels lijkt te zijn doorgesijpeld.

Beiden zijn ‘woke’, wat wil zeggen dat ze zichzelf een hedendaags zegel van morele superioriteit hebben opgeplakt. De biraciale gravin weert haar blanke vader uit haar leven; daar heeft ze waarschijnlijk goede redenen voor, want de man is blijkbaar een schurk die zijn dochter voor zoveel mogelijk geld aan de kranten verkoopt; evengoed stijgt er een onaangename geur uit die verstoting op. Weinig verbazingwekkend dan, dat de gemberkleurige prins in een populair tijdschrift voor het ‘onbewuste raciale vooroordeel’ waarschuwt.

Vreemd genoeg vormt hun huwelijk een licht verwrongen spiegelbeeld van de band tussen Edward VIII en de fatale Mrs Simpson, wier ‘wokeness’ een openlijk beleden sympathie voor Hitler was. Ook Mrs Simpson was een Amerikaanse – die republikeinse dames hebben een merkwaardige uitwerking op oud Brits bloed.

(U tikt me op de vingers? Wallis Simpson had inderdaad criminele overtuigingen.)

Nog een dag

De hoeksteen van de samenleving verscheen in de vorm van Sandro en Marie, gevolgd door hun drie kuikens, zes, negen en elf jaar oud. Ze huurden hier een paar dagen kamers, op de terugweg naar hun huis in Lyon. Hij: Venetiaan van oorsprong, balletdanser, Tintoretto had hem voor zijn Christus kunnen gebruiken. Zij: geboren Lyonaise, actrice maar thans werkzaam op een school voor dove kinderen, haar gezicht een weergave van de idee Vreugde. De kinderen druk zonder vermoeiend te zijn, tekenend, lezend, gesprekken voerend met elkaar en de volwassenen, geen telefoon te bespeuren; het oudste meisje, Ester, een ongeschilderd, onbezongen mythisch wezentje.

We keken samen in de pub voetbal, en Ester zat onder de televisie te lezen in een Engels kinderboek dat ik haar gegeven had. Nu verscheen de smartphone pas, waarop ze ieder derde woord opzocht. Anno Domini 2019: een elfjarige gebruikt haar telefoon om oneindig traag door een tekst te waden.

Woensdagochtend

Het krantje constateert dat het huwelijk na de Industriële Revolutie onder de burgerij opgang maakte, maar in werkelijkheid vooral het kapitalisme diende, met de Kerk die de vrouw naar de haard verwees – enfin, het hele artikel herhaalde de gebruikelijke clichés, het klonk alsof een socialistisch koor dacht origineel te zijn door nog maar eens de Internationale aan te heffen. (Mijn grootvader aan vaderszijde, die zowel een agnost van het christendom als van het socialisme was, noemde dat lied ‘ook een psalm’ en stond op als de VARA het op de radio speelde.)

Toon van het artikel: hoon.

Ik zeg u: het romantische huwelijk is een verworvenheid van de beschaving. Leve de emancipatie en de keuzevrijheid, vanzelfsprekend, en de stuwende kracht van de chemie hoort u mij niet ontkennen – maar deze generatie onderschat de zin van de belofte.

Soms zitten de echtelieden aan hun huwelijk vast als vliegen aan een vliegenvanger. Maar wil iemand het algemeen enkelvoudig stemrecht soms afschaffen omdat het Hitler aan de macht heeft gebracht?

Woensdagavond

Het staat iedereen vrij de morele tekortkomingen van het kapitalisme aan te vallen, beste krant, maar doe het dan zo: ‘De bourgeoisie heeft de heilige siddering van de vrome dweperij, van de ridderlijke geestdrift, van de kleinburgerlijke weemoed in het ijskoude water van egoïstische berekening verdronken. Zij heeft de persoonlijke waardigheid in de ruilwaarde opgelost en in de plaats van de talloze verleende en verworven vrijheden als enige vrijheid de gewetenloze handelsvrijheid gesteld. Zij heeft, met één woord, in de plaats van de met godsdienstige en staatkundige zinsbegoocheling omhulde uitbuiting de openlijke, schaamteloze, directe, dorre uitbuiting gesteld.’

Karl Marx, in de vertaling van Herman Gorter (mocht u niet zo vertrouwd zijn met de canon van de westerse beschaving: dat is een ouwe socialistische dichter).

Donderdag

Met mijn schilderende vriend Darryl heb ik voor de zoveelste keer Charleston Farmhouse bezocht, de boerderij die Virginia Woolf en haar vrienden tijdens en na de Eerste Wereldoorlog huurden. Het hele interieur is volgekliederd door de matig getalenteerde schilders van de groep. Behalve schrijven en schilderen was neuken er populair: in het kader van de vernietiging van de victoriaanse moraal deed iedereen het er met iedereen.

Angelica Garnett, uit een van die relaties voortgesproten, vertelt in haar memoires, Deceived with Kindness: A Bloomsbury Childhood, dat ze tot haar achttiende niet geweten heeft wie haar vader was en hoe vreselijk ze dat vond. Over de morele arrogantie van die welgestelde cercle van dienstweigeraars en bourgeoisie-haters schrijft ze een memorabele zin: ‘The only real transgression was the unpardonable sin of being ordinary.’

‘Ik ben altijd een beetje bang dat ik als biseksueel weer buitenkom,’ zeg ik tegen Darryl wanneer we de boerderij achter ons laten, onderweg naar The Cricketers Arms.

‘Of erger nog, dat je begint te schilderen,’ zegt Darryl.

Vorige week donderdag

In de krant… het lijkt wel alsof ik niets anders lees… schetst Mark Coenen een 15de augustus bij een Italiaanse basiliek. Er wordt gezongen en gebeden ter ere van de Maagd die in de hemel is opgenomen; er wordt uitbundig getafeld en gefeest nadien.

‘Prachtvolle gezangen worden door luidsprekers het dal in gejaagd, de weesgegroeten galmen alom. Santa Maria, madre di Dio, prega per noi peccatori. Nu en in het uur van onze dood.

Iedereen glundert en slaat een kruis.

Bijna ga ik mee ter communie, maar mijn vrouw kan mij nog net tegen­houden.’

Aldus behoedt mevrouw Coenen haar Mark voor de vernedering van het intellect. De scène verbeeldt als het ware de reden waarom het Italiaanse schiereiland nog in Europa ligt. De rest van het werelddeel zou eens bij zichzelf te rade moeten gaan: levert al dat nadenken een alternatief voor de stralenkrans rond het hoofd van de vrouw op?

Vijf minuten later

U begrijpt er geen snars van! Dat bedoelde ik helemaal niet.

Vandaag de dag

Naar aanleiding van een documentaire over een organisatie van de conservatief-evangelische soort die nogal wat invloed op de Amerikaanse politiek heeft, noemt de verslaggever Ronald Meeus het christendom tot vier keer toe ‘middeleeuws’. Zo te horen bezorgt het adjectief hem een vieze smaak in de mond. Ongetwijfeld heeft hij – pennenlikker tenslotte, net als ik – studie gemaakt van Pascal, Kierkegaard, Chesterton en Eliot, en dus weet hij waarover hij spreekt.

Daarom is het des te merkwaardiger dat hij dat woord gebruikt.

Het christendom is namelijk niet middeleeuws, het is veel en veel ouder; het is opgeweld uit de antieke wereld van mythen, archetypen en oerwijsheden… En juist omdat het mythisch van aard is, hebben de middeleeuwse denkers gepoogd er een systeem van te maken, een ideologie, iets waarvan ze niet voorzagen dat latere geslachten het des te eenvoudiger zouden kunnen stuktrappen. Want een systeem is door enkelingen bedacht, maar een mythe drukt een collectieve menselijke ervaring uit.

O weemoedige satire die de journalistiek is! Opgevoed door de vorige halfgeletterde generatie, door ‘ouders’ die haar zoveel als menselijk maar mogelijk is hebben verknoeid.

Tien minuten later

Ik moet echt ophouden met kranten lezen.

Nog twee minuten later

Glimlachend ventje.