Wel vrij verkeer, geen sociale zekerheidstoerisme

Roemeense en Bulgaarse werknemers kunnen sinds 1 januari aan de slag in België zonder arbeidskaart. Dit is het gevolg van het verstrijken van de overgangsregeling die in 2007 werd ingevoerd toen Roemenië en Bulgarije lid werden van de Europese Unie. Maar ons land is niet klaar om wat een ‘immense en bovendien ongecontroleerde instroom’ kan worden – de woorden van staatssecretaris John Crombez – op te vangen.

De noodkreet van Crombez – en andere sp.a-coryfeeën zoals de Gentse burgemeester Daniël Termont – staat in schril contrast met de passiviteit waarmee de federale regering omgaat met de situatie. Het is moeilijk in te schatten hoe groot deze ‘instroom’ juist zal zijn, maar wanneer we naar de cijfers kijken van de werkloosheidsuitkeringen is er wel degelijk een probleem. Het totaal aantal werklozen nam in ons land tussen 2007 en 2012 toe met 9,8%; de groep werkloze Bulgaren en Roemenen steeg in die periode met 230%.

Volgens de RVA-reglementering kan iemand bij ons na één dag werken al aanspraak maken op een werkloosheidsvergoeding. Is het aangewezen migrerende werknemers zo snel recht te geven op een werkloosheidsuitkering? Mijn antwoord is alvast neen. Dat minister van Werk Monica De Coninck – nota bene van dezelfde partij als Crombez – geen maatregelen treft om sociale zekerheidstoerisme te voorkomen, is te gek voor woorden. Voor ons land komt daar nog bij dat werkloosheidsvergoedingen onbeperkt in de tijd kunnen uitbetaald worden. Dit is in internationaal perspectief een zo goed als uniek systeem en oefent een extra aantrekkingskracht uit. De Britse premier David Cameron besliste onlangs de eerste drie maanden van het verblijf geen recht op werkloosheidsuitkeringen te geven. Ook in België had dit perfect ingevoerd kunnen worden.

Merkel: maatregelen tegen sociaal shoppen

Niet alleen aan de andere kant van het Kanaal, maar ook bij onze oosterburen wordt het debat op het scherp van de snee gevoerd. Kanselier Angela Merkel mag dan even buiten strijd zijn na haar ski-ongeval, veel rust wordt haar niet gegund. Reden: een conflict tussen de regering Merkel en de Europese Commissie. In Duitsland bestaan beperkingen op de werkloosheidsuitkering voor EU-inwijkelingen die niet werken. Hiermee wil het land de instroom van ‘armoedemigranten’ inperken. Maar voor de Commissie zijn deze uitzonderingsmaatregelen onverenigbaar met het Europese recht.

De reacties uit Berlijn waren gepeperd. De inwijking van werknemers wordt door de grote meerderheid van de Duitse bevolking gesteund maar de aanspraak op sociale voorzieningen zonder verdere beperkingen, wijst diezelfde grote meerderheid af. Duitse politici vrezen – terecht –  dat als het Europees Hof de zienswijze van de Commissie volgt, sociaal shoppen een onbetwistbaar recht wordt. De Merkel-regering is zich bewust van het gevaar. In het pas afgesloten regeerakkoord, afgesloten door de christendemocratische CDU-CSU en de sociaaldemocratische SPD, staat: ‘Wij willen de acceptatie voor het vrije verkeer van personen in stand houden. Wij zullen daarom de ongerechtvaardigde aanspraak op sociale voorzieningen vanwege EU-burgers tegenwerken.’

Ondergraven sociaal stelsel

Solidariteit kan maar in stand gehouden worden wanneer het in twee richtingen werkt. Voor wat, hoort wat. Want het zijn werknemers en werkgevers die samen de sociale zekerheid financieren. Zij hebben er recht op dat het systeem leefbaar blijft en niet uitgehold door herinterpretaties van het vrije verkeer binnen de Europese Unie. De Commissie schrok overigens wel van de reacties uit Berlijn. Brussel kwam tegemoet aan bepaalde bekommernissen van de lidstaten. De nationale overheden mogen onder bepaalde voorwaarden de toegang tot sociale uitkeringen voor niet-werkende EU-burgers weigeren tijdens de eerste drie maanden van het verblijf, klonk de verduidelijking.

Dat men in Berlijn deze feiten onder ogen durft zien en reageert, is moedig. Hopelijk zal de Belgische regering ook lessen trekken. Zij moet de ruimte die de EU aan de lidstaten geeft ten volle benutten, door de werkloosheidsuitkeringen aan de nieuwe inwijkelingen pas na drie maanden verblijf toe te kennen. Zo kan het risico verkleind worden dat de sociale zekerheid wordt uitgehold door sociale zekerheidstoerisme. Ze moet zich ook inzetten op Europees niveau om er voor te zorgen dat de nationale overheden voldoende instrumenten in handen houden om regelend te kunnen optreden.

De auteur zetelt in de kamer van volksvertegenwoordigers voor N-VA, is lid van de commissie sociale zaken en was beroepsactief als advocaat, gespecialiseerd in het arbeidsrecht.

FOTO: Doorbraak