Wie verantwoordelijkheid opneemt, moet er ook voor opdraaien

In menig debat dat gelabeld wordt onder de noemer ‘gepolariseerd’, wordt te pas en te onpas geschermd met causaliteit, correlatie, het voorzichtigheidsprincipe, ‘wetenschappelijke”’ consensus, voortschrijdend inzicht, feiten en alternatieve feiten.

Dit  gebeurt bovendien ook vaak met een opgeheven moreel vingertje. Denken we maar aan het huidige coronadebat, het klimaatdebat of ook de migratiecrisis. Wat opvalt is dat weinig protagonisten in deze debatten en de beslissingsvorming echte skin-in-the game hebben. Skin-in-the-game betekent dat er persoonlijke gevolgen zijn als men incorrect heeft gehandeld.

Of de farmabedrijven in Europa veel skin-in-the-game zullen hebben indien er toch iets blijkt mis te zijn met de vaccins, valt af te wachten (farmebedrijven blijven in principe aansprakelijk, nvdr). Nochtans heeft de regering via hoge coronaboetes en allerlei milieutaxen, wel skin-in-the game gebracht voor de gewone burger. Wie zal opdraaien voor de echte schade als de milieuvriendelijke beleggingen zoals green bonds in de green deal, niet tot reductie van schadelijke uitstoot hebben geleid? En wat zal er gebeuren als bepaalde zaken die men beweerde gewoonweg niet waar blijken te zijn? Men klasseert het momenteel onder de term voortschrijdend inzicht.

Velen hebben uiteindelijk ook niet de echte consequenties te dragen van waar ze voor pleiten. Verdichting wordt vaak bepleit door mensen die mooi en ruim wonen. Geen enkele academische expert heeft tijdens de huidige pandemie moeten vrezen voor zijn job. Het omgekeerde is vaak zelfs waar. There is no such thing as bad publicity. Het in the picture staan levert op. Mooie upside, geen downside.

Trader’s options

Het doet me denken aan wat we in de financiële wereld een ‘trader’s option’ noemen. Een trader krijgt een bonus als hij op zijn posities winst maakt. Een aardig percentje. Dus wat doet hij? Hij probeer zoveel mogelijk geld onder zijn management te krijgen en dit zo risicovol in te zetten. Als hij wint, zijn de winsten heel groot en dus ook zijn bonus. Als hij verliest, dan zijn de verliezen voor de investeerders in het fonds, wordt de trader ontslagen, maar vindt hij opnieuw als trader vaak een nog betere job bij een andere fonds. Die redeneren, als hij zoveel geld bij zijn vorige werkgever mocht beheren dan moet hij supergoed zijn; het verlies dat de betreffende trader net maakte was te wijten aan de grillen van de beurs. Hij wint altijd. Geen skin-in-the-game, geen downside, enkel upside.

Het belang van vel-in-het-spel

Het hebben van skin-in-the-game of vel-in-het-spel in maatschappelijke essentiële jobs en adviezen is daarom uitermate belangrijk. Beloftes die men maakt, adviezen die men verstrekt, investeringen die men aanbeveelt,  moet men verbinden met persoonlijke consequenties. Als het achteraf blijkt dat de stellingen onjuist waren, moeten de betrokken partijen proportioneel de gevolgen dragen.

Het siert mensen die durven nuanceren en durven te zeggen dat men het niet weet, dat zaken niet 100 procent veilig zijn, dat elke investering risico’s met zich meedraagt, dat we niet precies weten hoe de opwarming zal verlopen. Dit betekent trouwens helemaal niet dat je geen uitspraken meer kan doen, maar je moet die nuanceren. ‘Vaccins zijn het overwegen waard voor de kwetsbare, maar voor toekomstig zwangere vrouwen blijft er een grote onzekerheid.’ Er is niets mis met zo’n uitspraken. Het geeft ook terug vrijheid aan mensen om zelf hun keuzes te maken en hun risico’s af te wegen. De mensen zijn geen kleuters, zij kunnen zelf wel beslissen over hun vaccins, hun verplaatsingen, hun beleggingen, … mits ze objectief geïnformeerd zijn.

Men liegt als men zegt dat een vaccin 100% veilig is, net zoals men liegt als men zegt dat ze 100 procent onveilig zijn. Men liegt als men zegt dat een belegging 100 procent veilig is. Men liegt als men zegt dat de aarde met absolute zekerheid zal opwarmen met minstens 1,5 graden Celsius tegen 2050.

Financiële transparantie

Eigenlijk kunnen financiële markten hierbij helpen door transparantie te brengen en skin-in-the-game af te dwingen. Zij hebben geen moreel oordeel, ze zijn veel objectiever en prijzen en waarderen zaken op basis van een puur zakelijke kansberekening op basis van de beschikbare data. We hebben het allemaal wel waarschijnlijk eens ervaren. Mensen krijgen een ander gezicht als het over geld gaat, hun geld. Dan vallen de maskers af. Dan wordt het duidelijk.

Hoeveel wilt U betalen voor een financieel product dat je 1000 euro uitbetaalt in 2050 als de aarde zal opgewarmd zijn met minstens 1,5 graden Celsius, maar waar je ook je inleg zal verliezen als het niet zo is?

Voelbare consequenties

Bij de allesbepalende debatten zou men moeten zorgen dat enerzijds de betrokken partijen skin-in-the-game hebben en/of dat men via een objectief marktmechanisme kan inschatten wat de kansen zijn dat de beweringen effectief zullen uitkomen.

Wie beweert milieuvriendelijk te zijn, moet dat aantonen, maar als achteraf blijkt dat je eigenlijk evenveel of meer CO2 hebt uitgestoten dan hoort er een flinke consequentie aan vast  te hangen. Als je beweert je producten zonder kinderarbeid te laten maken en er achteraf toch blijkt dat het niet zo was, dan zijn excuses niet voldoende. Als je sectoren tijdens een pandemie sluit op basis van zogenaamde vaststaande feiten en achteraf blijkt dat die feiten wat minder vaststonden dan moeten daar voelbare gevolgen aan gegeven worden. Reputatieschade is niet voldoende, met reputatie kan je niet bij de bakker betalen.

Ik geloof een expert, een beleidspersoon, een advies veel sneller als het mij duidelijk is dat diegene die de uitspraak doet ook echt kan verlies lijden als zijn uitspraak niet correct blijkt te zijn, als het duidelijk is wat zijn conflicts-of-interest zijn. Dat creëert draagvlak. Wat essentieel is. Maar als ik door heb dat er alleen maar een upside is voor iemand en geen downside, geloof ik hem minder snel.

Vanavond opent het and& festival, dat is opgebouwd rond 21 vragen voor de 21e eeuw en Schoutens komt spreken bij ‘Can financial greed be beneficial for everyone? Keynote spreker is Nassim Nicholas Taleb, auteur van De zwarte zwaan.

Doorbraak mag vijf tickets verloten om het festival gratis bij te wonen. De eerste vijf geïnteresseerden die mailen naar [email protected] krijgen toegang.