Wil de echte sos nu opstaan?

Beste Joren,

Anders dan jij stem ik al heel mijn leven op linkse partijen, vroeger voornamelijk op de SP (toen nog geen sp.a) en nu op PVDA. Ik kom dan ook uit een rood nest en ben en blijf een overtuigde socialist. Eentje van het donkerrode type dan. Ik heb mezelf ook wel als ‘communist’ betiteld, of beter als ‘marxist’, om niet de indruk te wekken dat ik ooit sympathie heb gehad voor de bureaucratische dictaturen van het voormalige Oostblok. Nu is het volgens mij de PVDA in zijn huidige, niet langer dogmatische, vorm die nog het best de waarden en inzichten van het ‘klassieke socialisme’ belichaamt, maar ik zie tegelijk de dramatische neergang van sp.a met lede ogen aan.

Als kinderen liepen wij al mee met de 1 meistoet. Links stemmen was voor mij nooit een eenmalige modieuze bevlieging, maar iets dat ik steeds met volle overtuiging heb gedaan. Ik zal dan ook niet met een biecht beginnen, want het ontbreekt me aan het christelijke schuldgevoel dat zo typisch is voor de Vlaming, of die nu links of rechts is. Nu ik 43 jaar oud ben, is het te laat om nog te passen in dat cliché van ‘als je jong bent, en je stemt niet links etc.’ Ik hoorde dat 30 jaar geleden ook al en haalde er toen al mijn schouders bij op.

Niet stereotiep

Onbeschaamd en onveranderlijk zal ik dus links blijven. Toch probeer ik ook geen stereotiepe linkse gelijkhebber of vingertjeszwaaier te zijn. Ik geloof niet in die moral high ground die inderdaad bij sommige progressieve mensen voorkomt, vooral die van het groene en intellectuele middenklassetype. Zij die denken dat ze ethisch hoogstaander zijn dan de rechtse medemens en dus de waarheid in pacht hebben. Dat is aan mij niet besteed en ik word daar zelfs een beetje lastig van.

Ik heb verschillende ‘rechtse’ vrienden en goede kennissen die ik waardeer. Sommigen zijn liberaal, anderen christendemocraat, en ja, er zitten zelfs een paar N-VA’ers tussen, waarom niet? Bij Blokkers trek ik wel de grens, en ook met de Turkse Erdogan-aanhangers die ik ken heb ik het steeds moeilijker om beleefd te blijven, maar goed.

Het is juist interessant om met andersdenkenden van gedachten te wisselen. Ik ben bijvoorbeeld ook overtuigd atheïst, schuw de kritiek op religie niet, maar heb veel respect voor de individuele spiritualiteit van mijn christen- en moslimvrienden.

Op de sociale media wentelen we ons allemaal in ons grote gelijk, en het algoritme van iets als facebook zorgt er blijkbaar bovendien voor dat we steeds in dezelfde netwerken elkaar napraten en elkaars al vaststaande opinie versterken. Dat zie je bij links zowel als bij rechts. Mensen moeten meer samen pinten drinken op café en minder achter hun klavier zitten.

Eigen gelijk

Als jij me dus vraagt om naar aanleiding van 1 mei in Doorbraak op jouw ‘confessies van een ex-linkse stemmer’ te antwoorden, dan kan ik dat natuurlijk niet weigeren. Ik vind dat socialisten en andere linksen in hun eigen gelijk moeten geloven maar dat ze vooral ook anderen daarvan moeten overtuigen. Niet omdat ‘wij’ dus een moreel meer hoogstaande opinie over de wereld zouden hebben en ‘jullie’ de slechteriken zijn die we allemaal als ‘fascist’ of ‘racist’ moeten afschrijven (hoewel sommigen die benaming toch wel verdienen). Maar noemen jullie mij dan asjeblieft ook geen Gutmensch. En stop allemaal met die bespottelijke samenzweringstheorieën over het ‘cultuurmarxisme’ als steunpilaar van de ‘islamisering’.

Het is aan links, en ook aan rechts, om de mensen ervan te overtuigen dat we betere rationeleargumenten hebben om de samenleving mee te organiseren. Ik ken jou als een intelligente en rationele mens, ook al ben ik het heel vaak niet met je eens. Je zal het niet erg vinden als ik de lezer vertel dat jij, een man van het communicatieteam van de bij links vrij universeel verachte Theo Francken, niet zo lang geleden mijn student in de middeleeuwse geschiedenis was. Je was een wat oudere en al lichtjes kalende student met al een beginnende carrière in het administratief recht, wiens ware passie het historisch onderzoek is. En ook als West-Vlamingen verstaan we elkaar goed. Je maakte een uitstekende scriptie over de loonpolitiek in middeleeuws Vlaanderen en je weet dus wel iets van empirisch onderzoek en van economisch redeneren.

Luisteren

Voor zo’n rationele maatschappelijke discussie moeten we bereid zijn om naar elkaar te luisteren maar daarvoor kunnen we het best eerst een bepaalde common groundvinden. Ik behoor niet tot de postmoderne emo-linkerzijde die zich in subjectiviteit en slachtofferposities wentelt en de wetenschap wantrouwt. Ik blijf geloven in een ‘wetenschappelijk socialisme’, het streefdoel van Marx. En als sommige stellingen later fout blijken te zijn, dan moeten we die herzien. Kunnen jullie dat ook?

We zouden in een pluralistische en democratische maatschappij dus meer moeten zoeken naar feitelijkheden, naar vaststaande, empirisch waarneembare gegevens die een basis voor een ernstige discussie vormen. Clichés en stropoppen kunnen we daarbij het best schuwen. Doorbraak schat ik in dat verband hoger in dan de meeste andere conservatieve of Vlaamsgezinde publicaties en fora omdat er vaak interessante en onderbouwde artikels op verschijnen. Maar toch wint het gemakkelijke retorische effect het ook bij jullie vaak van het klinische wetenschappelijke denken over politiek, en ook in jouw stuk is dat het geval, Joren. Dat snap ik als je voor Theo Francken werkt… sorry, dat kon ik toch even niet laten. Ik zal me verontschudligen door te stellen dat ik misbegrepen ben, of zeker verkeerd geciteerd.

Keuzes maken

Nu, politiek is natuurlijk ook niet louter wetenschap, zul je me ongetwijfeld tegenwerpen. Politiek gaat ook over keuzes maken, en dan komt onvermijdelijk de ideologie op de proppen. Een socialist als ik wil natuurlijk meer gelijkheid terwijl jij meer vrijheid zal benadrukken. Wij linkse mensen zullen in een discussie over werkloosheid eerder beklemtonen hoe mensen in maatschappelijke structuren vastzitten en niet allemaal gelijk aan de start komen, terwijl jullie de nadruk leggen op zelfredzaamheid en zelfdiscipline. Maar laat ons die ideologische keuzes tot het einde uitstellen, na de rustige argumenten over wat ‘werkt’ en wat ‘efficiënt’ is. Ook ik geloof immers in een eerlijke en meritocratische maatschappij, meer nog, dat is een van de kernelementen van het traditionele ‘travaillistische’ links: een meritocratie gebaseerd op gelijke mogelijkheden voor iedereen. Niet naar beneden nivelleren maar de volksklassen verheffen. Een dwaas idee als het basisinkomen is aan mij zeker niet besteed. De ware socialist streeft naar zoveel mogelijk sociale mobiliteit en emancipatie door arbeid en onderwijs.

Toegegeven, links heeft die kernwaarden de laatste tijd zeker en vast te veel verwaarloosd. Weet je waarom ik uiteindelijk ben opgehouden voor de sociaaldemocraten te stemmen en me beter thuis vind bij de ouderwetsere soort sossen van de PVDA? Dat speelde zich af tijdens ongeveer dezelfde periode die jij beschrijft bij het begin van je stuk, zo jaren negentig, begin jaren 2000. Zonder twijfel hebben we toen samen in de Vooruit gezeten, maar dat is een groot kot, nietwaar?

Zie je hen voor je, de twee kariatidenin het café van de Vooruit? Deze gespierde werkmensen dragen met hun arbeid het lot van de wereld. Maar in wat vroeger het feestlokaal van de arbeidersbeweging was, zaten vanaf de jaren negentig vooral jonge hipsters en wat jullie ‘linkse culturo’s’ noemen. Links zijn was voor hen in de eerste plaats ‘liberal’ zijn. Het waren de jaren van Blair en Schröder, van de capitulatie van de sociaaldemocratie voor de markt. Jij hebt het vreemd genoeg over de sp.a als een ‘vakbondspartij’, maar die partij heeft al jaren geleden haar banden met de vakbeweging sterk verzwakt.

Het hippe jonge volkje dat Groen! stemt en voorstander is van een basisinkomen heeft een rothekel aan vakbonden en spreekt er in nog clichématiger termen over dan jijzelf doet. Jij spreekt bovendien over een ‘half-communistisch systeem’ maar de sociaaldemocraten overal in Europa stemden al twintig jaar geleden in met massale privatiseringen van de openbare diensten en met de deregulering van de financiële markten. Leven we dan in parallelle universa? Of zijn jouw sossen de mijne niet? Joren is misschien wat veranderd de laatste decennia, maar zijn ook de socialisten intussen niet sterk veranderd? We hadden toen in de Vooruit die evolutie al moeten bespreken.

Communicatiestrategie

De sossen zijn dus al lang niet meer de sossen van vroeger. De gewone arbeider verloren ze al grotendeels aan het Vlaams Blok tijdens de jaren 90. En toen kwam Bart De Wever die inhoudelijk en strategisch tien keer slimmer was dan de ranzige club van Philip De Winter. Ook de middenklassen en de centrumrechtse kiezer die van dat platte racisme en populisme niets moest weten kon nu aangesproken worden.

Rechts had op het gebied van strategie en communicatie intussen veel geleerd van de vroegere linkse strategie. Met name hebben jullie het belang van de ‘hegemonische ideologische strijd’ leren inzien. Jullie beste spin doctors en ideologen zijn onbewuste volgelingen van de Italiaanse marxist Antonio Gramsci. Die zag voor het eerst in hoe in een moderne kapitalistische democratie de strijd om de common sense centraal staat. De mensen willen gezond verstand, nietwaar? Je moet ze dus geleidelijk maar zeker van je eigen wereldbeeld overtuigen, en dat wereldbeeld als de logica zelf voorstellen.

Het is toch logisch dat wij niet het OCMW van de wereld kunnen zijn, en dat we al die vreemdelingen niet kunnen binnen laten? Is het niet logisch dat we allemaal langer moeten gaan werken en dat de sociale zekerheid niet meer betaalbaar is? Het is toch duidelijk dat de islam niet bij onze westerse normen en waarden past?

Ook een duidelijk vijandbeeld is absoluut noodzakelijk om een groep te vormen en een identiteit op te bouwen rond een bepaald wereldbeeld. Voor de vakbondsman en de traditionele socialist of communist waren dat vroeger ‘de bazen’ of ‘de kapitalisten’. Voor jullie zijn het ‘de islam’ (de N-VA verwoordt dat natuurlijk veel subtieler dan het VB), maar eigenlijk in de eerste plaats ‘de sossen’.

Dat het allemaal de schuld van de socialisten is, werd intussen een boutade. Maar toch werkt dat vertoog en wordt het door velen serieus genomen. Jij ziet jezelf zelfs als een vertegenwoordiger van een hele generatie die zich tot het rechtse ideeëngoed heeft bekeerd. Je vergeet dat jullie maar een derde van de bevolking vertegenwoordigen en dat de jonge mensen in de Vlaamse steden nog steeds grotendeels links denken, maar goed, je hebt zeker een punt dat rechts zijn nu veel cooler en hipper is dan vroeger.

‘Vuile sossen’

De uitdrukking ‘die vuile sossen’ is niet nieuw. Ik ken die al vanuit mijn jeugd in het West-Vlaanderen van de jaren 80. Toen waren het oudere CVP-stemmers die dat woord nijdig uitspuwden, omdat meneer pastoor hen dat nu eenmaal al drie generaties vanop de kansel had wijsgemaakt. Het was dus een briljante zet in de hegemonische strategie van de N-VA om zich ook deze gedachtegang eigen te maken en zo steeds meer de rol van de oude CVP als volkspartij over te nemen en vorm te geven aan die Leitkultur waar je het over hebt.

De grenzen van het politiek correcte denken worden al lang door jullie bepaald, niet door een marginale groep moslimknuffelende radicaal-linkse academici, waarvan jullie de invloed tot een soort spookbeeld maken, en ook niet door de andere variaties aan sossen die voornamelijk in jullie ideologische fantasmen voorkomen: de Cara-pils consumerende vakbondsman, de luie ambtenaar en de graaiende mandatenbekleder. Van elke karikatuur zijn er natuurlijk levende voorbeelden te vinden, maar dat is ook het geval voor de racistische HLN-commentaarschrijver, de meedogenloze huisjesmelker, de kwade man van middelbare leeftijd in zijn bedrijfswagen en de gewetenloze en frauduleuze KMO-baas. Het ontgoochelt me dus een beetje dat je hier en daar in je tekst zo’n goedkoop effectbejag nastreeft, maar goed.

De kernvraag is natuurlijk wat er allemaal waar is van jullie sossenverhaal. ‘Links is al decennia aan de macht’, dat is meestal het begin van de redenering. Vreemd toch, want dat klopt historisch natuurlijk totaal niet. In de meeste West-Europese landen zijn tijdens de naoorlogse periode afwisselend linkse, rechtse en centrumpartijen aan de macht geweest, en afhankelijk van het kiessysteem alleen of met elkaar in coalities. Toch is het voor de gemiddelde N-VA-kiezer bijna gemeengoed geworden om te stellen dat die vermaledijde socialisten al die tijd alleen hebben geregeerd. Een soort parallel feitenvrij universum.

‘Links heeft intussen enkel puinhopen nagelaten’ wordt dat de volgende stap in die logica. Ja ja, want de sossen hebben al die migranten en vluchtelingen binnengelaten omdat ze die zo graag zien, en volgens de nog dwazere variant van deze mystificatie zelfs omdat die allemaal op hen zouden stemmen! Dat de West-Europese migrantenpopulatie er gekomen is omdat onze bedrijven (de ‘kapitalisten’ dus, en dat waren doorgaans geen sossen) meer werkkrachten nodig hadden, dat vergeten we even gemakshalve. Dat alle politieke partijen, van liberalen, christendemocraten en socialisten tot zelfs de Volksunie en de Groenen wanneer die in de regering zaten, bijna net hetzelfde migratiebeleid hebben gevoerd en even verantwoordelijk zijn voor het falen van de inburgering van deze mensen, daar zwijgen we dus ook even over. Nee hoor, het waren allemaal de sossen die dat helemaal alleen hebben gedaan. En hoewel de cijfers dat flagrant tegenspreken is ook de staatsschuld voornamelijk hun fout, alsook de criminaliteit en wat vergeet ik nog allemaal?

Die vermaledijde socialisten zijn immers ‘pro-immigratie’, zo luidt het dan verder. Ook dat is een bevreemdende stelling die jij in je stuk expliciet verdedigt. Zeker en vast bestaan er progressieve kringen die op de xenofobe tendensen in onze samenleving menen te moeten reageren met een discours over de positieve economische effecten van migratie, maar dat zijn eerder mensen uit middenveldorganisaties en bepaalde linkse academici dan de echte socialistische politici. Bij de vakbond zal je dat ook weinig horen. Ik vind dat ‘positieve verhaal’ over migratie zelf overbodig. Migratie is niets om ‘hoera’ voor te roepen; het is gewoon een gegeven in de menselijke geschiedenis.

Migratie kan voor- en nadelen hebben, en het is wat mij betreft legitiem een kosten-batenanalyse te maken vanuit maatschappelijk standpunt. Hoeveel migranten kan onze maatschappij absorberen zonder het sociaal weefsel te verzwakken of de financiering van de sociale zekerheid in gevaar te brengen? Het is filosofisch echter even legitiem begrip op te brengen voor de pursuit of happiness die de economische vluchteling nastreeft door naar hier te komen, ook al weten we dat volledig ‘open grenzen’ onze welvaartstaat in gevaar zouden brengen en bovendien tot een drastische daling van de lonen zouden leiden. Maar wie is eigenlijk voor die ‘open grenzen’, buiten een aantal radicale activisten van het zogenaamde ‘No Borders Network’? Opnieuw is dit een fantasme, of een doelbewuste ideologische constructie. Jawel, de sossen willen dit. Ze willen migratie en liefst van zoveel mogelijk moslims, en daardoor wordt uw pensioen lager. Niet omdat de winsten en dividenden steeds sterker stijgen dan de lonen. Niet omdat de kloof tussen arm en rijk op wereldvlak nog nooit zo groot is geweest. Niet omdat migratie in de eerste plaats wordt bepaald door het veel te grote contrast tussen arme en rijke landen en door de politieke instabiliteit die de Westerse regeringen (met de N-VA als deel van de Belgische regering) met hun kortzichtige internationale politiek zelf mee in de hand hebben gewerkt.

Het is de schuld van de sossen dat Syrië een puinhoop is, niet van onze steun aan Saoudi-Arabië alsook aan allerlei salafistische terreurbewegingen, en zeker niet omdat onze wapenbedrijven er goede zaken doen.

De werkenden

De sossen komen volgens jou ook niet meer op voor de werkenden, maar enkel voor de werklozen. Dat wisten Jacky en Franky je te vertellen in pizzeria Pinokkio. Misschien zijn zij allebei wel lid van ABVV of ACV, maar stemmen ze toch rechts, dat zou me niet verbazen.

Maar jullie van de N-VA komen natuurlijk ook niet op voor de werkenden. VOKA is nu eenmaal de enige middenveldorganisatie die jullie niet als een subsidieslurpende haatclub beschouwen. Heb jij Jacky en Franky al uitgelegd hoe het fiscaal beleid van jullie minister Vanovertveldt eenzijdig de grote vermogens bevoordeelt? Het is beter dat ze dat niet weten en dat ze hun aandacht bij de werklozen en de vluchtelingen houden.

Ik snap die twee trouwens wel wanneer ze vinden dat iedereen die kan werken effectief ook moet werken en niet mag profiteren. Opnieuw, ik ben het dus wel met je eens dat deze discussie ook in sociaaleconomische termen mag worden gevoerd, en niet alleen met het moreel zwaaiende vingertje. Maar zijn er dan ook goede jobs voor iedereen? Of wil jij een soort Amerikaans systeem van hamburgerjobs installeren zodat 75-jarigen nog achter de kassa van de Walmart mogen staan? Is dat het droombeeld van een jonge N-VA’er? Sociale fraude door steuntrekkenden bedraagt bovendien slechts 1/2000ste van de jaarlijkse consumptieve bestedingen door de overheid. Niet-productief kapitaal dat jaarlijks via belastingontwijking uit de economie verdwijnt, bedraagt 1,3 keren die consumptieve bestedingen. Maar goed, het is altijd ingewikkeld om dat aan Jacky en Franky uit te leggen. Gemakkelijker is het om dat allemaal op de moslims te steken, en op de sossen die dat systeem in stand houden, ook al zitten ze al jaren niet meer in de regering.

Heb je Jacky en Franky al verteld dat jullie de bedrijven niet alleen fiscale cadeaus geven omdat ze anders zouden weglopen, maar dat je daarnaast ook nog heel weinig doet om de economische groei opnieuw te stimuleren? De laatste ontbreekt het vooral aan nieuwe en broodnodige kapitaalinvesteringen. Dat zorgt ervoor dat de door actieve bevolking geleverde arbeid een relatief en absoluut groter aandeel inneemt in het accumulatieproces dan daarvoor het geval was. Dat arbeidsgeleide model is nu dominant omdat jullie rechtse besparingsbeleid de lonen doet stagneren in combinatie met een klimaat van desinvesteringen. Op korte termijn brengt het momenteel voor kapitaalhouders immers meer op om niet te investeren en de boel draaiende te houden door stagnerende lonen en een grotere extractie van meerwaarde. Op langere termijn zorgt dat echter voor minder arbeidsplaatsen omdat innovatie niet wordt gestimuleerd. Daar komt nog bij dat de wél gerealiseerde innovaties in de secundaire sector volledig gericht zijn op automatisering van bestaande productieprocessen, wat dan ironisch genoeg technologische werkloosheid met zich meebrengt. Zo zorgen jullie dus ook zelf voor meer inactieven. Je mag dan nog de werkloosheidsuitkering in de tijd beperken: dat zal meer volk naar het OCMW brengen maar de arbeidsmarkt niet doen groeien. Net zoals je niet tegelijk kunt stellen dat we allemaal langer moeten werken terwijl iedereen weet dat een arbeider van in de vijftig die zijn of haar werk verloren heeft, het wel mag schudden op de arbeidsmarkt. Als sos krab ik me natuurlijk in mijn haar hoe ik dat aan Jacky en Franky uitgelegd krijg…

Soorten

Joren, als jonge rechtse man kan je jezelf een rebel voelen als je de politiek correcte waarheden van de Linkse Kerk in vraag durft stellen. Ik zag dat je je kinderen hebt laten dopen en daar heel trots op was, niet omdat je echt in God gelooft (dat neem ik toch aan) of zeker al niet omdat je de regels van de kerk strikt naleeft, maar wel omdat je het doopsel beschouwde als een deel van onze westerse cultuur. Als overtuigde vrijzinnige kan ik daar vreemd genoeg een zekere sympathie voor opbrengen, want ik behoor niet tot diegenen die alles wat ‘westers’ is slecht vindt. Ik zei het al, ik ben geen christen en zelfkastijding is dus niet mijn ding.

Aan mij is dus het ‘politiek correcte’ links niet besteed, wél het old school-socialisme en het vrijzinnig humanisme. Ik heb geen voorliefde voor migratie of voor moslims. Ik beschouw liever iedereen als mens. En ik weet dat migranten ook niet zomaar naar hier komen. 90 procent van hen was ongetwijfeld liever thuisgebleven, om daar een beter leven uit te bouwen, denk je niet? Maar zou jij niet samen met je vrouw en je twee kindjes vluchten voor oorlog en ellende? Is dat een ‘naïeve kijk op immigratie’? Is het naïef om vast te houden aan de conventie van Genève en politieke vluchtelingen te ontvangen? Ja, er komen er een paar tienduizenden per jaar. Het is volgens mij vooral naïef om te denken dat die niet meer zullen komen zolang de wereld zo’n instabiele en ongelijke plaats blijft.

Er zijn dus sossen van soorten, Joren. En het schijnt me toe dat we het ondanks alles ook over iets eens kunnen zijn. Het ‘blairistische’ of ‘clintoneske’ links dat een combinatie vormt van ethisch progressief en cultuurrelativistisch gedachtegoed maar de gewone arbeider in de kou heeft laten staan (volgens mij op een andere manier dan volgens jou, maar goed), dat soort links is sterk op de terugweg. Dat blijkt uit alle recente verkiezingsuitslagen. Voor een deel maak jij van dit soort sossen een karikatuur in je stuk, maar voor een deel heb je ook een punt. Maar ik voel me niet aangesproken.

Ik heb altijd een ander soort socialisme verkozen. Een socialisme van solidariteit en sociale mobiliteit, gebaseerd op arbeid en eerlijke en efficiënte herverdeling gebaseerd op een stevige economie. Een socialisme waarvan de leiders niet graaien maar allemaal ethische normen huldigen. Een socialisme dat ons allen gelijk verklaart, ‘wit’ of ‘zwart’, dat elke godsdienst respecteert maar de samenleving seculier en neutraal houdt. Ik luister graag naar de speeches van Jean-Luc Mélenchon, de man die in Frankrijk als de nieuwe hoop van links wordt beschouwd, tegen zowel de neoliberale mossel Macron als het zure extreemrechts van Le Pen. Misschien moet dat soort ware sossen opnieuw opstaan. We kunnen dan samen de Marseillaise zingen Joren. Jij zal dat fijn vinden als aanhanger van de Verlichtingswaarden en de westerse cultuur. En ik zal een traan plengen en je vergeven voor je politieke dwalingen.