Een verzwegen geschiedenis

In de herdenking van honderd jaar Eerste Wereldoorlog worden de in Nederland geïnterneerde soldaten vergeten.

….Grootvader was er ingeloot en deed zijn legerdienst in 1905. Negen jaar later werd hij als 29 jarige gemobiliseerd voor de “Groote Oorlog”. Hij  liet  een zoontje van twee jaar en een dochtertje  van twee maanden achter bij zijn echtgenote. Na vier jaren internering in Nederland werd hij gerepatrieerd. Wat een gelukkige thuiskomst moest worden was een droevig weerzien met de familie. Zijn 32-jarige vrouw was twee maanden vroeger overleden. Zijn kinderen herkenden hun vader niet en waren bang van die vreemde man. Een onheuse behandeling door de Belgische staat stond hem te wachten. Honderden, nu kleinkinderen, hoorden een gelijkaardig verhaal vertellen….

Geïnterneerd

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914, vluchtten enkele honderden Belgische soldaten na hevige gevechten bij Luik, richting Nederland. Volgens de verdragen van de Tweede Haagse Vredesconferentie van 1907 werden zij in het neutrale Nederland ontwapend en geïnterneerd. Na de capitulatie van Antwerpen op 10 oktober 1914 zouden vele Belgische soldaten die instonden voor de verdediging van de stad hetzelfde lot ondergaan. Antwerpen was het ‘Reduit National’ waar het leger in nood zich zou terugtrekken en wachten op hulp van de geallieerden. Het liep anders uit. Ongeveer 70.000 manschappen, werden daarbij plots aan hun lot overgelaten. De Belgische troepen hadden nauwelijks of geen bevelen gekregen over wat er verder moest gebeuren. Slechts een klein deel kon zich tijdig terugtrekken richting de IJzer.

In totaal vluchtten 407 officieren en 33.471 soldaten en onderofficieren naar Nederland en werden er geïnterneerd in 22 Nederlandse kampen.

Na deze, voor hen verrassende, internering kregen ze van de Belgische legerleiding zware kritiek. Omdat zij zogezegd waren gevlucht, werden zij beschouwd als deserteurs. De geïnterneerde soldaten vonden deze kritiek onterecht. Zij waren immers soms aan hun lot overgelaten door officieren die zelf tijdig de benen hadden genomen. Daardoor restte hen enkel de keuze tussen krijgsgevangenschap of vluchten via Nederland. Aangezien zij als krijgsgevangen volgens de krijgswet konden worden verplicht om voor Duitsland te werken, was de keuze voor de vlucht via Nederland evident.

Soldaten in kampen

Bij aankomst in Nederland werden de Belgische soldaten ontwapend en naar verschillende kampen gevoerd. De stromen gevluchte militairen werden hoofdzakelijk ondergebracht in Nederlandse kazernes die door de mobilisatie leegstonden, tenten en barakken. Door de overbevolking was de situatie in deze kazernes zeer slecht. Zo waren er onvoldoende slaapplaatsen en moesten de soldaten aanvankelijk op stro slapen. Bovendien was er geen verwarming in de barakken en tenten, die evenmin tocht- en lekvrij waren. De totaal ontoereikende sanitaire en hygiënische voorzieningen en de gebrekkige medische zorg leidden al snel tot ontelbare zieken. Er was een grote schaarste aan voedsel en kleding. Velen stierven door voedselgebrek, ontberingen en ziektes, anderen beroofden zich van het leven.

Ontsnappingspogingen waren legio. Deze ontsnappingen leidden op hun beurt weer tot een slechte verstandhouding met de Nederlandse bewakers. Tijdens protestacties tegen de barre leefomstandigheden op 2 en 3 december 1914 openden de Nederlandse bewakers het vuur en stierven er acht soldaten. Dit incident betekende wel een kentering ten goede. De interneringsomstandigheden verbeterden, maar zouden wel tot de uiteindelijke vrijlating in 1919 ontoereikend blijven.

In overeenstemming met de Conventie van Den Haag kregen de geïnterneerde soldaten vanaf 17 april 1917 de mogelijkheid om buiten de kampen te gaan werken. De karige lonen die zij ontvingen, stonden wel in schril contrast met de woekerprijzen die werden aangerekend voor extra voedsel, drank of rookwaren.

Frontstrepen

Na de oorlog kregen gewone frontsoldaten één tot acht frontstrepen naargelang de lengte van hun dienstperiode. Deze frontstrepen bepaalden de hoogte van hun militair pensioen. Ook krijgsgevangen soldaten, kregen deze frontstrepen. Dit gold echter niet voor de Belgische geïnterneerden soldaten en onderofficieren. Na hun terugkeer ontvingen zij geen enkele eerbetuiging of materieel voordeel. Het is duidelijk dat zij door de Belgische legerleiding aan hun lot werden overgelaten.

Eén van de geïnterneerde soldaten, August De Block uit Sint-Niklaas, zou van 1949 tot 1965 senator voor de Belgische Socialistische Partij worden. In die hoedanigheid pleitte hij op 10 februari 1965 in het parlement voor eerherstel. Tevergeefs.

Tot op de dag van vandaag, 100 jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog, kregen de geïnterneerde soldaten de gevraagde erkenning niet. Dit in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk waar de ongeveer 1600 Britse geïnterneerde soldaten zonder discussie het statuut van oud-krijgsgevangenen kregen. Alle betrokkenen zijn inmiddels overleden en hun lotgevallen werden vergeten. Toch is het niet te laat om toch nog mildheid en rechtvaardigheid te laten zegevieren. Eerherstel komt nooit te laat.