Zaak Thys: iedereen is ideoloog

‘Een basisloon van 500 000 euro dat kan oplopen tot 650 000 euro is veel geld en dat is zeer moeilijk uit te leggen.’ Aan het woord is Johnny Thys himself, de man die Bpost niet wil leiden voor dat bedrag, iets meer dan de helft waarvoor hij de tent tot nu openhield. Laten we Thys in deze maar meteen gelijk geven. Dat is ook gewoon zéér moeilijk uit te leggen, punt aan de lijn.

De vergoedingsgrens die minister Jean-Pascal Labille (PS) oplegde zal bij het brede publiek dan ook zeker op begrip kunnen rekenen. Het gevolg daarvan, het afhaken van Thys, misschien veel minder. Zo inconsequent willen we wel eens zijn. Zo’n niveau van verloning wekt weerstand, het loon halveren van iemand die succesrijk wordt genoemd ook.

Bij andere topmanagers kon Thys alvast op algemeen begrip rekenen. Karel Vinck verweet minister Labille te handelen ‘op ideologische gronden’. Dat deed dan weer de filosoof Guido Vanheeswijck in de pen kruipen voor De Standaard. Vanheeswijck geeft Vinck gelijk waar die beweert dat Labille handelde op ideologische gronden. Vreemd trouwens, mag daar aan toegevoegd worden, dat een politicus verweten wordt te handelen op ideologische gronden. Daar dient politiek voor.

Eeuwige natuurwetten

Maar, zo leest de filosoof de manager de les, Vinck gaat in de fout als hij de indruk wekt zelf geen ideologisch standpunt in te nemen. ‘U lijkt er van uit te gaan dat de wetten van de markt waaraan bedrijven zijn onderworpen (what’s in a word), eeuwige natuurwetten zijn, eens en voor altijd gebeiteld in de genetische structuur van de mensheid.’ Volgens Vanheeswijck zijn die wetten evengoed uitvindingen van mensen ‘en dus ook een ideologie’.

Vinck neemt inderdaad ook ‘een standpunt’ in. Daarin heeft Vanheeswijck overschot van gelijk. Maar ook Vinck heeft gelijk. Marktwetten volgen inderdaad natuurwetten en de zaak Thys bewijst dat. Als de politiek niet tussenbeide komt, dan krijgt zo’n CEO die hoge vergoeding. Zo werkt ‘het’ wanneer niet wordt ingegrepen. Wie een uitzonderlijk hoog inkomen kan afdwingen wegens uitzonderlijke talenten en/of een uitzonderlijke onderhandelingspositie, zal dat ook daadwerkelijk krijgen tenzij er ‘kunstmatige’ stokken in de wielen gestoken worden. Zo gaat dat bijvoorbeeld ook in de sport- of de rest van de amusementswereld. Voor Vanheeswijck of De Roover betaalt niemand ruim een miljoen euro om Bpost te willen leiden of het shirt van Chelsea aan te trekken op een weide. Voor ons zou zelfs 690 000 euro volstaan om superpostbode te worden en toch zal er een andere naam uit de bus komen. Zo is dat nu eenmaal en daar zijn goede redenen voor.

De vaststelling dat marktwetten natuurwetten volgen, is geen punt van discussie. Wel of je die marktwetten vrije baan moet geven of niet. Moet de mens – lees de politiek – ingrijpen? Wie vindt van niet, maakt inderdaad ook een ideologische keuze. Een fundamentele zelfs, tussen het geloof in het volgen van de natuurwetten en de mening dat de mens de wereld beter maakt door in te grijpen. Je hebt ze aan beide zijden in diverse graden van zuiverheid – de libertairen aan de ene en de samenlevingsmakers, de sociale ingenieurs aan de andere kant. Vinck situeert zich eerder aan die ene zijde, Vanheeswijck vermoedelijk aan de andere. ‘Daar is niets mis mee, integendeel’, schrijft Vanheeswijck terecht. Inderdaad, er bestaan andere opties dan die van de strikte marktwetmatigheid. Ten bewijze: Labille heeft voor een andere gekozen.

Eerlijke verdeling

Vanheeswijck gaat verder. Laten we de discussie liever open voeren ‘over het mensbeeld dat aan deze twee (en andere) ideologieën ten grondslag ligt’. Daar voegt hij aan toe ‘en vervolgens nagaan welk mensbeeld het sterkst aansluit bij de mensenrechten en bij de eerlijke verdeling van goederen’. Hier begaat Vanheeswijck – een zeer fijne mens overigens mag ik getuigen – naar mijn bescheiden mening dezelfde fout die hij Vinck aanwrijft. Dat er een neutraal meetinstrument zou bestaan om uit te maken welk van beide visies moraal hoogstaander is, want beter beantwoordend aan de mensenrechten en de eerlijke verdeling van goederen, klopt spijtig genoeg niet. Spijtig genoeg, want hoe prettig zou het zijn om over zo’n neutrale maatstaf te beschikken zodat we zonder discussie de bijl feilloos tussen goed en fout kunnen planten.

Over ‘de mensenrechten’ zijn we het hier wel ongeveer eens maar als die met elkaar in spanning komen, moet er worden gekozen. Wat is een eerlijke verdeling van goederen? Dat antwoord hangt af van…  ideologische uitgangspunten.

Misschien kunnen we het over die ideologische grenzen heen toch over iets eens zijn. Laat deze knoop eerst echt doorgehakt worden: is Bpost een overheidsbedrijf of niet? In dat tweede geval moeten de regels gevolgd worden die gelden voor andere bedrijven. Dan is het de Raad van Bestuur die de verloning van de CEO bespreekt en er over beslist. Is het een overheidsbedrijf, geleid door een ambtenaar onder de hiërarchie van de minister, dan kunnen andere regels gevolgd worden. Nu dreigt het beursgenoteerde Bpost te moeten werken in een structurele omgeving die de stabiliteit vertoont van een paardenmolen. Zo eindigen we in een model dat het slechtste van beide combineert.

Die keuze steunt trouwens op, jawel, ideologische uitgangspunten, zonder neutrale maatstaf (en binnen de steeds engere grenzen die de Europese Unie trekt).

Foto: © Reporters