Zuhal Demir kan haar blazoen oppoetsen met onderwijsemancipatie van Limburg

Met het aantreden van Zuhal Demir is er voor het eerst sinds mijn geboorte een Limburger minister van Onderwijs. Naar eigen zeggen was dit haar droomjob waar ze bij de onderhandelingen enorm voor gevochten had. Amper vijf dagen later stelde ze dat ze liever burgemeester van Genk zou zijn.

Dat dit kwaad bloed zette in het onderwijsveld hoeft wellicht geen betoog. Onderwijs is zowel kwantitatief als kwalitatief de belangrijkste bevoegdheid van de Vlaamse regering; het gaat letterlijk over de toekomst van onze jeugd.

Werk op de plank

Het al geringe vertrouwen dat ze als onderwijsleek bij leraren en directies had, is ze eigenlijk meteen al verloren. Minister Demir heeft heel wat goed te maken, en dat kan ze alleen door de komende vijf jaar doortastend werk te maken van kwaliteitsvol nieuw onderwijsbeleid. Er ligt veel werk op de plank: niet enkel onze dalende algemene Vlaamse onderwijskwaliteit weer op de rails te krijgen, maar ook het specifieke probleem van de beperktere onderwijs- en ontwikkelingskansen in onze thuisgouw.

Want Limburg loopt serieus achter op onderwijsgebied, en dat baart zorgen. Terwijl in Vlaanderen 80,3 procent van de scholieren direct doorstroomt naar het hoger onderwijs, blijft Limburg steken op 72,8 procent. Een verschil dat al jaren voelbaar is en dat maar moeilijk kleiner lijkt te worden. Vooral universiteiten blijven een verre drempel: slechts 30,8 procent van de Limburgse jongeren kiest voor een universitaire studie, tegenover 35,3 procent in de rest van Vlaanderen.

Limburg

Dat Limburg een uitzondering vormt op de Vlaamse trend, wijst op structurele problemen die diepgeworteld zitten. Dit is een probleem dat enerzijds te maken heeft met de sociale stratigrafie in Limburg. Maar daar komen ook nog eens een reeks van nieuwe nieuwkomers bij door het falend federaal en Europees migratiebeleid.

De statistieken van het secundair onderwijs tonen dat veel leerlingen daar al een serieuze achterstand hebben. Limburg kent redelijk wat steden en gemeenten met een bovengemiddeld hoge ongekwalificeerde schooluitval. Ook is het aandeel ASO-leerlingen in onze middelbare scholen structureel lager dan het Vlaams gemiddelde. Anderzijds is dit natuurlijk een kwestie van aanbod van hoger onderwijs in de eigen provincie: slechts 55 procent van de Limburgse studenten doet dat effectief aan een instelling in de thuisprovincie.

Symptoom

Voor een stukje ben ik ook zelf een symptoom van dat laatstgenoemde probleem, aangezien ik als trotse Limburgse zelf in Leuven studeer.

Na mijn zesde middelbaar wist ik al snel dat ik met kinderen en jongeren wilde werken. Maar in de schoolcontext ontbreekt vaak de tijd en ruimte om een hechte band op te bouwen, waardoor ik de optie om leerkracht te worden al snel heb losgelaten. De studierichting die het beste aansloot bij mijn interesses was Sociale Readaptatiewetenschappen (SRW), maar deze opleiding werd enkel in Leuven aangeboden. Dit bracht enige twijfel met zich mee vanwege de bijkomende kosten van een kot. Ik stond voor de keuze: kiezen voor een richting in Limburg die minder goed aansloot bij mijn interesse, of het risico nemen om voor SRW te gaan, ondanks de bijkomende kosten.

De Limburgse hoger onderwijsinstellingen en ook heel wat middenveldorganisaties zijn al langer sterk vragende partij voor extra opleidingen in onze provincie. Bij de voorganger van Zuhal Demir vielen deze pleidooien vaak op een koude steen. Zo gaf minister Weyts aan geen uitbreidingen van het hoger onderwijsaanbod in Limburg te willen toestaan met algemene opleidingen die elders in Vlaanderen al bestonden. Limburg moest gaan voor niche-opleidingen.

Volwaardig

Limburg verdient een solide basis aan algemene opleidingen. In plaats van een ‘niche-eiland’ voor enkele specifieke richtingen, kan Limburg zich ontwikkelen tot een veelzijdige onderwijshub met sterke, algemene opleidingen die studenten in de regio houden, én hij kan zich aantrekkelijk maken voor studenten van elders. Denk aan volledige bachelors en masters zoals burgerlijk ingenieur, geneeskunde en biologie. Die opleidingen hoeven niet per se uniek te zijn in inhoud, maar binnen vakgebieden kunnen specifieke specialisaties of onderzoeksprojecten worden opgezet die beantwoorden aan de noden en uitdagingen op regionaal en mondiaal vlak.

Zeker met de komst en verdergaande integratie van artificial intelligence komen er binnen elk wetenschapsdomein en studierichting meer opportuniteiten. Hierdoor zou Limburg niet alleen opleidingen kunnen aanbieden die aansluiten bij nationale en internationale trends, maar ook een dynamische, duurzame onderwijsomgeving creëren waar studenten relevante en toekomstbestendige vaardigheden opdoen.

Concurrentiemodel

Dit vereist een visie die duidelijk verder kijkt dan het ‘zero-sum’-concurrentiemodel waarbij de huidige grootste spelers vooral hun macht willen bestendigen. Vijf goed uitgebouwde universiteiten maken elkaar net sterker. We moeten ons daar niet verliezen in schijndiscussies en valse tegenstellingen tussen algemene opleidingen versus niche-opleidingen. Iedereen ziet de noden, iedereen ziet de opportuniteiten, maar een reeks vorige ministers van Onderwijs zagen ze blijkbaar niet.

Daarom, minister Demir, door als minister van Onderwijs op deze werf succes te boeken kan u veel meer betekenen voor de toekomst van Limburg dan dat u ooit zou kunnen waarmaken als burgemeester van Genk. Al jaren zeggen we dat er te weinig Limburgse jongeren verder studeren. Al een halve eeuw zeggen we dat er te veel Limburgse jongeren wegtrekken en dat we als regio meer jong talent moeten aantrekken. Minister Demir, het is tijd voor actie, tijd om het talentenreservoir uit onze provincie ten volle aan te wenden. Dat begint bij een sterk plan tegen vroegtijdige schooluitval, maar ook met een toekomstvisie voor een ruimer, rijker en performant hoger onderwijs in Limburg.