1 oktober. Historische dag: na valse start Arbitragehof geïnstalleerd in Brussel

Elk jaar   Feestdag van de heilige Bavo, met zijn oorspronkelijke naam Allowin. Telg uit een Haspengouwse adellijke familie. Na het overlijden van zijn vrouw wordt hij kluizenaar. Hij vergezelt Amandus op diens missiereizen. Hoogstwaarschijnlijk verbleef Bavo langere tijd in Mendonk, bij Gent. De Sint-Bavokapel te Mendonk staat op de plaats waar hij in een kluis zou hebben geleefd. De Gentse abdij Ganda, waar hij werd begraven, werd te zijner ere omgedoopt in Sint-Baafsabdij. Hij is de patroonheilige van de bisdommen Gent en Haarlem (Noord-Holland).

1984   Installatie in Brussel van het Arbitragehof. Dat had er al in begin 1981 moeten zijn, zes maanden na de hervorming van augustus 1980. Het blijkt allemaal veel moeilijker dan oorspronkelijk gedacht. Het verslag van de bevoegde senaatscommissie dat in april 1983 klaar is, telt 517 bladzijden en nog is alles niet geregeld.

Waarvoor is dat Arbitragehof nodig? De staatshervorming is intussen al zo’n ingewikkeld kluwen dat er nood is aan een opperste instantie waarbij zowel de nationale regering als de executieven beroep kunnen aantekenen tegen een wet of decreet als ze menen dat een instantie haar bevoegdheid heeft overschreden of haar eigen bevoegdheid geschonden. Oordeelt het Hof dat er inderdaad bevoegdheidsoverschrijding is, dan wordt de betwiste wet of het decreet geheel of gedeeltelijk vernietigd. Tegen de uitspraak van het Hof is geen beroep mogelijk.

Bij de samenstelling van het Hof neemt nog eens een jaar politieke koehandel in beslag. Al meteen worden de taalverhoudingen in België geweld aangedaan: anders dan in het parlement dat ongeveer de reële taalverhoudingen weerspiegelt (ca. 60% Nederlandstalig, 39 % Franstalig, 1% Duitstalig), bestaat het Arbitragehof uit 6 Nederlandstaligen en 6 Franstaligen. Bij de eerste 12 rechters is er één vrouw, Irène Pétry (1922-2007) van de PS.

1974   Start van het Watergate-proces. Dat handelt over de ongeoorloofde methodes, zoals afluisteren, die zijn gebruikt tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen van 1972. Het schandaal leidde in 1974 uiteindelijk tot het aftreden van president Richard Nixon.

André Rieu (°1949)

1949   Geboorte in Maastricht (Limburg) van André Rieu, violist, orkestleider en muziekproducent. Met zijn uitvoeringen van populaire klassieke werken oogstte hij wereldfaam. Rieu speelde op 27 augustus 2023 samen met zijn voltallige orkest, zangers en zangeressen het Wilhelmus, voorafgaand aan de Formule 1 Grand Prix in Zandvoort.

1947   Nog een nieuwe repressiewet: personen die van collaboratie zijn beschuldigd en waarvan het huis door bombardementen is vernield, kunnen op geen enkele tegemoetkoming rekenen. Ze vallen ook buiten de toepassing van de wet die huurders beschermt. ‘Burgertrouw’ is ook een voorwaarde om te genieten van de pensioenen die aan oorlogsslachtoffers of hun nabestaanden werden uitgekeerd. Idem voor het verkrijgen van een premie of een goedkope lening voor de bouw of de aankoop van een huis. Voor de uitvoering van al deze maatregelen wordt een handig instrument ingevoerd: het Bewijs van burgertrouw. Wie dit document niet kan voorleggen, ziet zijn uitsluiting bevestigd.

1946   In de Cahiers du communisme veroordeelt Roger Garaudy, parlementslid voor de PCF, krachtig elk beleid dat zou leiden tot de onafhankelijkheid van de koloniale landen: ‘In een wereld waar de oorlog amper voorbij is, en afgezien van het vijfde van de wereld waar het socialisme wordt opgebouwd, zoeken de grote wereldmachten een nieuwe prooi. Elke poging om de Franse Unie te verlaten kan alleen maar leiden tot een illusoire, tijdelijke pseudo-onafhankelijkheid, en uiteindelijk tot de versterking van het imperialisme’.

Julie Andrews (°1935)

1937   Begin van de zelfstandige Vlaamse radio-uitzendingen.

1935   Geboorte in Walton-on-Thames (Surrey) van de Engelse zangeres en (stem)actrice Julie Andrews, geboren Julia Elizabeth Wells. Ze zong ondermeer Edelweiss, Where there’s music, Wouldn’t it be loverly?, It’s almost like being in love, On a clear day. Ster van de films Sound of Music, My Fair Lady en Mary Poppins. Ze verloor in 1997 haar zangstem bij een onschuldig lijkende keeloperatie. Ze deed daarna nog wel stemmen in animatiefilms (onder andere de Shrek-serie). Ze was van 1969 tot zijn dood in 2010 getrouwd met de Pink Panther-regisseur Blake Edwards (1922-2010).

Antoine Bourdelle (1861-1929)

1929   Overlijden in Le Vésinet, nabij Parijs, van de beeldhouwer Antoine Bourdelle. Hij was Auguste Rodins favoriete leerling en heeft vijftien jaar met hem samengewerkt. We zijn hem bijna 900 sculpturen verschuldigd, waaronder een reeks ‘Beethoven’ (1887-1929) en de bas-reliëfs van het Théâtre des Champs-Élysées.

1929   De Duitse industrieel Frits von Opel bestuurt het eerste raketvliegtuig, de RAK1.

1924   Het vliegtuig De Pelikaan vertrekt van Schiphol voor de eerste intercontinentale commerciële vlucht naar Batavia, het huidige Jakarta, in Indonesië.

Thierry Maulnier (1909-1988)

1909   Geboorte in Alès (Occitanië) van de Franse schrijver en essayist Thierry Maulnier, schrijversnaam van Jacques Talagrand. Na redactioneel te hebben meegewerkt aan L’Action française zou hij in de jaren dertig een van de belangrijkste theoretici van ‘jong rechts’ worden (De crisis zit in de mens, 1932; Nietzsche, 1933; Socialistische mythes, 1933; Voorbij het nationalisme, 1937). Zijn essay over La France, la guerre et la paix, gepubliceerd tijdens de bezetting, wordt in de noordelijke zone door de Duitsers verboden. Na de oorlog publiceert hij talrijke bijdragen in Le XX siècle fédéraliste en in Le Figaro, verder talrijke essays (Cette Grèce où nous sommes nés), evenals verschillende toneelstukken (Le soir du Conquérant). In 1964 wordt hij verkozen tot lid van de Académie française.

1795   De Franse revolutionaire Conventie beslist over te gaan tot de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden bij Frankrijk. Ook Luxemburg, toen nog niet in twee gedeeld, wordt bij Frankrijk aangehecht. Ons land wordt heringericht naar Frans model en aan een volledig Frans taalregime onderworpen.

1793   In Parijs besluit de revolutionaire Conventie: ‘De bandieten van de Vendée moeten vóór eind oktober worden uitgeroeid’. Het doel is om de provincie om te vormen tot een ‘nationale begraafplaats’, de troepen mogen noch de vrouwen, want ‘voortplantende wezens’, noch de kinderen sparen, ‘want al bandieten of bezig het te worden’.

1750   Oprichting van de Compagnie van Triëst en Fiume, gefinancierd met Antwerps kapitaal. De Compagnie was in Oostenrijk gevestigd, maar bestuurd door de Antwerpse zakenman en bankier Charles de Proli (1723-1786). Samen met de familie Moretus (Moerentorf) maakt hij er een bloeiende nijverheidsonderneming van, gespecialiseerd in het raffineren van suiker.

1531   Keizer Karel V bouwt de eigen overheidsstructuur van de Nederlanden verder uit door het instellen van de Collaterale Raden, samenvattende benaming voor de Geheime Raad, de Raad van State en de Raad van Financiën. De Collaterale Raden moeten de vorst of landvoogd(es) adviseren en terzijde staan, vandaar hun naam. De namen zijn gegroeid uit onze middeleeuwse instellingen. Het systeem bleef in gebruik tot aan de annexatie van onze gewesten door Frankrijk in 1795. Zie hierboven op dat jaar.