10 augustus. Historische dag: regering dwingt ASLK (vruchteloos…) tot respecteren taalwetten

2021   De Belgische tv-zenders hebben een overeenkomst bereikt over een nieuw reclamemodel. Daarbij zullen tv-kijkers die programma’s opnemen eerst verplicht een reclameblok van 1 minuut moeten bekijken dat ze niet kunnen doorspoelen. Wie programma’s tot zeven dagen na uitzending opvraagt, zal de reclameblokken in het programma niet meer kunnen doorspoelen.

ADVN

De Volksunie in 1962. Van links naar rechts Vic Anciaux, Frans van der Elst, Hendrik Ballet (staande) en Wim Jorissen

1974   Overlijden in Antwerpen van Hendrik Ballet (73), arts en Vlaams-nationaal politicus uit Limburg. Hij doctoreert in 1925 aan de KULeuven en specialiseert zich in de neuropsychiatrie. Al in zijn collegetijd te Hasselt en daarna in zijn studententijd in Leuven is Ballet actief in het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS). Samen met geestverwanten richt hij de Katholieke Vlaamse Volkspartij Limburg (KVVL) op en wordt er de voorzitter van. Bij de verkiezingen van 1929 wordt Gerard Romsée verkozen in Tongeren-Maaseik, maar niet Ballet die de lijst trekt in Hasselt. Bij de verkiezingen van 1936 haalt de KVV 24% binnen en wordt Hendrik Ballet verkozen. Idem in 1939.

Intussen heeft de KVV zich begin 1935 formeel aangesloten bij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Op 13 januari 1935 kwam VNV-leider Staf de Clercq naar Limburg en stelde er Ballet aan als gouwleider, een functie die hij even later aan Romsée doorgeeft. Ballet behoort tot de zeer gematigde, federalistische vleugel van het VNV. Als Romsée in augustus 1940 provinciegouverneur van Limburg wordt, komt Ballet terug als gouwleider. De verklaring van Staf de Clercq (16 maart 1941) bereid te zijn aan de Vlaamse kust een VNV-luchtafweerbatterij op te stellen, is voor Ballet te veel collaboratie. Hij geeft zijn ontslag. Na het uitbreken van de Duits-Russische oorlog op 22 juni 1941 staat hij wel achter de werving voor het Vlaams Legioen aan het Oostfront.

Na de oorlog wordt Ballet wegens collaboratie veroordeeld tot 15 jaar gevangenis, in beroep teruggebracht tot 10 jaar. Na zijn vervroegde vrijlating in 1948 verhuist hij naar Antwerpen, waar hij al snel weer politiek actief wordt. Vanaf het begin is hij lid van de Volksunie (VU) en hij wordt in 1964 verkozen als gemeenteraadslid. Van 1965 tot 1971 zetelt hij als rechtstreeks verkozen senator. Zo was Ballet de enige parlementariër van het VNV die terugkeerde in het parlement. Hij wordt ondervoorzitter van de senaatsfractie van de VU en lid van de commissie voor buitenlandse zaken. In de partij maakt hij zich zeer verdienstelijk als bemiddelaar tussen de verschillende fracties.

1939   Na zes jaar lang botweg te hebben geweigerd om taalrollen en een billijk evenwicht in te voeren, zoals die waren voorgeschreven door de wet en het uitvoeringsbesluit van 6 januari 1933, wordt de Algemene Spaar- en Lijfrentekas (ASLK) het voorwerp van een specifieke beslissing van de ministerraad van 10 augustus 1939. De ASLK legt ook die resolutie koud naast zich neer. De kentering komt pas na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in mei 1940. Op 31 oktober 1940 krijgt de ASLK een vraag van de Commissie voor Taaltoezicht om een lijst van haar personeel voor te leggen, ingedeeld per taalrol. Nu gaat de Spaarkas er plots toe over een plan op te stellen dat haar in staat moet stellen om tegen eind 1946 (!) het schromelijke onevenwicht tussen Frans- en Nederlandstalige personeelsleden weg te werken. Mits compensatie voor de gepasseerde Franstaligen welteverstaan: zij zouden benoemingen ‘in overtal’ krijgen. Bij de bevrijding is de achterstand van de Nederlandstaligen sterk verminderd, maar nog lang niet weggewerkt.

1929   Overlijden in Baarn van Aletta Jacobs (75), Nederlandse arts, feministe en pacifiste. Ze is de eerste vrouw die promoveert aan een Nederlandse universiteit. Zie Vandaag van 10 augustus 2022.

Théodore Juste (1818-1888)

1888   Overlijden in Sint-Gillis (Brussel) van de Brusselse geschiedschrijver Théodore Juste (70). In zijn Histoire de la Belgique (1840) bevestigt hij dat de Franse jezuïeten het Brusselse straatoproer van 1830 steunden met 80 000 goudfranken – een kapitaal. Nog in 1868 had hij over koning Willem I geschreven: ‘Koning Willem onderscheidde zich niet minder door zijne buitengewone bedrijvigheid dan door den eenvoud zijner zeden. Des morgens vroeg opgestaan, wijdde hij bijna al zijne ogenblikken aan het bestuur van het land. Alom bekend om zijn rechtvaardigheid en goedertierenheid, vervulde hij zijne plichten als koning met een bewonderenswaardige ijver en een groote nauwgezetheid. Elkeen, hoe nederig zijn rang in de maatschappij ook zijn mocht, werd bij den monarch toegelaten en was zeker dat hij met nauwlettendheid zou aangehoord worden. De openbare vermaken en de praal van het koningschap vluchtende, was het Willem een genot zich onder het volk te mengen’.

1852   Einde van het Frans-Belgische handelsverdrag. De Fransen hadden dit verdrag gezien als aanloop voor een Frans-Belgische douane-unie met onder meer de installatie van Franse tolbeambten in Antwerpen. Daarvan bleven we gespaard, waarschijnlijk door Britse diplomatieke tussenkomst. In Londen zag men dit immers als de eerste stap naar een economische annexatie van België. Na moeizame onderhandelingen komt op het einde van de maand een beperkte handelsconventie tot stand, waarbij echter onze zware industrie en ook de uitgeversbranche zeer slecht varen. De onderhandelingen waren dan ook gevoerd door de (ontslagnemende) regering van ‘onze’ in Frankrijk geboren premier Charles Latour Rogier.

Het vergeten monument voor Cornelis Chastelein in Depok, ca.1930

1657   Tegendraadse idealisten vind je in alle tijden. Geboorte in Amsterdam van Cornelis Chastelein, Nederlands koloniaal ambtenaar. Als 17-jarige stapt Cornelis aan boord van het schip ’t Huis te Cleeff en komt na een reis van 223 dagen aan te Batavia (nu Jakarta) in Nederlands-Indië. Amper 18 jaar oud, treedt hij daar als boekhouder in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Hij maakt een steile carrière en brengt het tot ‘Raad ordinaris’, wil zeggen: lid van de bestuursraad van Nederlands-Indië, een functie die hij bekleedt tot zijn dood in 1714.

Chastelein behoort tot de kleine kring die het volslagen oneens was met de grove exploitatiepolitiek van de VOC en dat ook liet blijken. Samen met onder meer Johannes Camphuys en Georg Rumphius is hij voorstander van vrijere handelsprincipes en minder dwang. Alhoewel hij zelf ongeveer 200 slaven heeft, is hij een tegenstander van het systeem. Dat blijkt duidelijk bij zijn overlijden. Bij testament laat hij zijn landgoed Depok, 1240 ha. groot, na aan de twaalf oorspronkelijke families die er woonden. Zo werd Depok een communaal bezit van ‘vrijgegeven lijfeigenen benevens haar nakomelingen [die] het land voor altijd zouden bezeeten ende gebruyke’.

Zijn vrijgelaten slaven stichten er een soort christelijk-solidaristische gemeenschap die de tijd trotseert. Dat steekt de ogen uit. Veel leden van deze gemeenschap worden tijdens de Tweede Wereldoorlog slachtoffer van de Japanse bezetting en nadien van de anti-kolonialistische terreur. Ze werden totaal ten onrechte als ‘collaborateurs’ aanzien.