10 februari. Net binnen: Leon van der Essen overleden, anti-belgicistisch historicus

1981   Een niet onbelangrijke stap in de Belgische sociale wetgeving: invoering bij wet van een loongrens voor de berekening van de pensioenen en de instelling van een persoonlijke bijdrage op zowel invaliditeitsuitkeringen als op brugpensioenen.

De kisten van de omgekomen Union Carbide-arbeiders bij het verlaten van de Sint-Pauluskerk op de Vrijdagmarkt.

1975   Ramp in Antwerpen bij Union Carbide, vlakbij het Marshalldok. Eén van de vijf ethyleeninstallaties is ontploft en veroorzaakt een geweldige brand. Tot kilometers ver zijn alle ramen weggeblazen. De ontploffing had zich voorgedaan bij de ploegenwissel. Ondanks een massale inzet van de hulpdiensten duurt het nog tot de volgende dag vooraleer de brand onder controle is en de brandweer tot bij de plaats van de ontploffing raakt. Al heel snel staat de balans op zes doden en 21 gewonden. Aanvankelijk wordt de schade op ‘enkele tientallen miljoenen frank’ geschat. Uiteindelijk loopt de rekening op tot één miljard frank (25 miljoen euro).

1963   Overlijden in Leuven van de Heel-Nederlandse historicus Leon van der Essen (79). Deze Antwerpenaar wordt in 1912 hoogleraar aan de KULeuven. Tegelijk is hij secretaris-generaal van deze universiteit van 1930 tot 1961. Hij schrijft over de Verenigde Nederlanden van 1815-1830: ‘Door Willem I werd vooral op economisch gebied zoveel voor het zuidelijke gewest gedaan, dat het de na-ijver van het noorden gaande maakte’.

Hij vertolkt zijn Heel-Nederlandse opvatting in een bekend gebleven rede over De historische gebondenheid der Nederlanden (1935). In datzelfde jaar wordt hij geheim lid van het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen (Verdinaso). Vanaf dan ontmoeten Dinaso-leider Joris van Severen en de professor elkaar regelmatig. Als alom gerespecteerde historicus blijkt hij in Vlaamse intellectuele middens – en ook in Frantalige – een uitstekend pleitbezorger van een nieuwe, Heel-Nederlandse visie op de geschiedenis van de Lage Landen.

Leon van der Essen doet ook via andere kanalen zijn invloed gelden. Hij is vanaf het begin betrokken bij de redactie van de zesdelige Geschiedenis van Vlaanderen (1936-1946) onder leiding van zijn oud-student Robert van Roosbroeck. Tevens is hij medestichter van het tijdschrift Nederlandsche Historiebladen (1938-1941), dat een Nederlandse, Vlaamse en Zuid-Afrikaanse redactie heeft. Op vraag van Joris van Severen wordt Van der Essen in mei 1939 de eerste voorzitter van de Vereniging België-Nederland-Luxemburg.

Zijn overtuiging komt het duidelijkst tot uiting als hij in een lezing, in 1938, boudweg verklaart: ‘Met professor Geijl ben ik overtuigd dat zulk een [belgicistische] voorstelling absoluut geen steek houdt en dat zij, van wetenschappelijk standpunt uit, niet verdedigbaar is. Daarom ben ik, na over dit probleem lang nagedacht te hebben en alles wat er over geschreven werd oordeelkundig gelezen te hebben, een kordaat voorstander van de Groot-Nederlandse geschiedschrijving’.

Tijdens de processen in Nürnberg getuigt hij in 1946 over de Duitse bezetting in België. Hij was daar de enige Belgische getuige.

1959   Wilhelmina van Oranje-Nassau (1880-1962), koningin van de Nederlanden van 1890 tot 1948, publiceert haar autobiografie Eenzaam, maar niet alleen.

1949   Première van Arthur Millers toneelstuk Dood van een Handelsreiziger in het Morocco Theatre in New York. Miller overlijdt in 2005, ook op 10 februari.

1947   De geallieerden tekenen met Italië het Verdrag van Parijs. Hierdoor wordt Italië gedwongen om Istrië aan Joegoslavië prijs te geven en afstand te doen van zijn bezittingen in Dalmatië. 380 000 Italianen kiezen voor ballingschap en verlaten de steden Fiume, Isola, Pirano, Umago, Pinguente, Rovigno, Capodistria, enz.

1941   Het eerste nummer van de socialistische verzetskrant Het Parool verschijnt.

1914   Hoofdredacteur Alfons Sevens (1877-1961) van het Vlaamsgezinde weekblad Witte Kaproen stuurt naar al zijn abonnees een brief om de stichting van het concurrerende blad, de Duitsgezinde De Vlaamse Post als een schandelijke daad van jonge verraders af te wijzen. Na de oorlog, die Sevens grotendeels in Duitse kampen doorbrengt, verschijnt het blad opnieuw tot 1921. Voor de oorlog telde men onder de medewerkers René de Clercq en Hector Plancquaert. Het blad was strijdend Vlaamsgezind met motto’s als: ‘Wij eisen in het leger gelijkheid tussen Vlaming en Waal, Wij eisen in het leger Vlaams voor de Vlaamse soldaten, Wij eisen de vervlaamsing der Gentse Hoogeschool’.

1855   Geboorte in Antwerpen van de Vlaams-nationale advocaat Maurits Josson. Zie Vandaag 10 februari 2022. Wat we toen niet hebben vermeld is dat hij ook de auteur is van het merkwaardige werk Onthullingen over de Belgische Omwenteling van 1830. De Gentse hoogleraar Alexander Karel Evrard schreef in 2018 nog over hem en het ontstaan van de Belgische staat: ‘Wat de Antwerpse jurist Maurits Josson, professor in Gent, na tientallen jaren onderzoek in niet minder dan vier boeken aan het licht bracht, heb ik (en velen met mij) op school nooit mogen vernemen’.

Max Rooses (1839-1914)

1839   Geboorte in Antwerpen van Max Rooses, Vlaams dichter en cultureel strijder. Hij werd na het overlijden van zijn vader, een natiebaas, op 7-jarige leeftijd eerst opgenomen in de Wezenschool aan de Oude Waag te Antwerpen en daarna naar de stadsschool in de Lange Koepoortstraat gestuurd. Rooses promoveert tot doctor in de letteren te Luik, waarna hij leraar wordt, eerst in Namen, daarna in Gent.

In 1876 wordt Rooses conservator van het pas opgerichte Museum Plantin-Moretus. Hij schreef talrijke kritische werken op letterkundig en kunsthistorisch gebied, essays in De Gids en andere periodieken, studies over Peter Paul Rubens en Jacob Jordaens en artikelen voor de Noord-Nederlandse pers. De eerste stappen die Rooses in de Vlaamse Beweging deed werden geïnspireerd door de dichter Jan van Beers (1821-1888), die hem in 1861 in de Nederduitse Bond binnenloodst. In deze vereniging hield Rooses zijn eerste voordracht voor een gehoor van zowel katholieke als liberale en vrijzinnige Vlaamsgezinden. Hij engageert zich in de liberale partij, waarvan hij een der meest gezaghebbende leiders was, en zet belangrijke stappen om de Vlaamsgezinden aan invloed te laten winnen.

Hij overlijdt in 1914 op de leeftijd van 75. In Antwerpen werd de Max Roosesstraat naar hem genoemd.

Aleksandr Poesjkin (1799-1837)

1837   Overlijden in Sint-Petersburg van de grote Russische dichter Aleksandr Poesjkin (37), na een fataal duel op 27 januari 1837 met Georges-Charles van Heeckeren , zijn zwager en de adoptiefzoon van de Nederlandse gezant baron van Heeckeren.

1667   De Deense anatoom Niels Stensen (1638-1686), vooral bekend onder zijn gelatiniseerde naam Steno, publiceert voor het eerst zijn vermoeden dat fossielen de overblijfselen zijn van uitgestorven soorten. Stensen was een Deens anatoom, natuurvorser en bisschop. Als een van de eersten ontdekte hij de werking van de oorspeekselklier en beschreef het hart als een gewone spier. Hij sprak tien talen, waaronder het Nederlands.

1258   Mongoolse soldaten onder leiding van de kleinzoon van Dzjengis Khan verwoesten Bagdad en nemen de stad en wijde omgeving in na een nooit geziene moordpartij waarbij 800 000 burgers worden gedood.