12 oktober. Net binnen: in België wordt de democratie geïnstalleerd. Zo zegt men

1999   De Verenigde Naties vieren de geboorte van de zes miljardste aardbewoner met een symbolische hulde aan een baby in Sarajevo (Bosnië en Herzegovina). Het gaat snel: midden november 2022 zijn we de 8 miljard gepasseerd.

Keizer Haile Selassie van Ethiopië (1892-1975)

1974   Haile Selassie, de keizer van Ethiopië, wordt na een 58-jarige regeringsperiode afgezet door militairen die een communistisch regime installeren. Als hij in augustus 1975 overlijdt, officieel aan de complicaties van een operatie, vermoedden velen moord. Het regime verhinderde elk onafhankelijk onderzoek naar de doodsoorzaak. Pas in 1992, na de val van het rode regime, wordt zijn stoffelijk overschot teruggevonden. Van de Ethiopisch-Orthodoxe Kerk krijgt hij in november 2000 een keizerlijke begrafenis in de kathedraal van Addis Abeba.

1971   In Mongolië stort onder mysterieuze omstandigheden een Chinees vliegtuig neer waarbij Lin Piao, de opvolger van Mao Tse-tung, om het leven komt.

1956   De katholieke politica Marga Klompé (1912-1986) wordt minister van Maatschappelijk Werk in het kabinet Willem Drees III. Ze is daarmee de eerste vrouwelijke minister in Nederland. In België is het wachten tot 1965 als de CVP-politica Margriet de Riemaecker (1913-1977) hier de eerste vrouwelijke minister wordt.

1929   Mevrouw Joanna Daels-Vercauteren metst de laatste steen van de IJzertoren, opgericht te Kaaskerke (Diksmuide) als hulde aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog. Tijdens de bedevaart in 1930 wordt de toren ingewijd. Bij de drie volgende bedevaarten worden rond de toren de beelden geplaatst van Renaat de Rudder, Joe English, de gebroeders Edward en Frans van Raemdonck, Lode de Boninge en Frans van der Linden. Ze zijn gemaakt door beeldhouwer Karel Aubroeck. De IJzertoren werd gedynamiteerd op 16 maart 1946 en herbouwd in 1952-1965.

Ada Deprez (1928-2015)

1928   Geboorte in Oostende van Ada Deprez, Vlaams hoogleraar en pionier van het wetenschappelijk onderzoek naar de 19de-eeuwse Nederlandse literatuur in Vlaanderen. Zie Vandaag van 12 oktober 2022.

1837   Overlijden in Den Haag van koningin Wilhelmina, geboren als prinses van Pruisen, de eerste echtgenote van koning Willem I van de Verenigde Nederlanden. Het volk noemde haar liefkozend Mimi en zag in haar de eerste ‘echte’ koningin der Nederlanden. Drie jaar na haar overlijden kondigt Willem I zijn huwelijk aan met gravin Henrietta d’Oultremont de Wégimont (1792-1864) uit Maastricht in Limburg. Ze was de hofdame geweest van Wilhelmina.

Niet te verwarren met de koningin Wilhelmina 1880-1962, moeder van koningin Juliana, grootmoeder van koningin Beatrix.

1830   Bij Decreet wordt de democratie in België georganiseerd. Het Voorlopig Bewind kiest voor een ingewikkeld systeem. Om te kunnen kiezen moet men man zijn en minstens 25 jaar oud. Bovendien moet men een jaarlijkse belasting aan de staat betalen die van de ene plaats tot de andere stevig verschilt (150 florijnen voor Brussel, 13 voor Durbuy). Maar men kan ook ‘capaciteitskiezer’ zijn, kiezer uit hoofde van diploma of functie. Zo bv. advocaten, artsen, notarissen, pastoors, juristen enz. Stemmingen op basis van ‘evenredige vertegenwoordiging’ worden pas in 1899 ingevoerd.

Aan de eerste Belgische verkiezingen (1831) nemen slechts 30 000 kiezers deel, dat is 0,075% van de bevolking.

1822   De vroegere Portugese kolonie Brazilië wordt een onafhankelijk keizerrijk.

Jeanne-Genevieve-Labrosse (1775-1847)

1799   De Française Jeanne-Geneviève Labrosse (1775-1847) maakt als eerste vrouw ter wereld een parachutesprong. Ze springt vanaf een hoogte van 900 meter met de door haar vriend André-Jacques Garnerin ontwikkelde parachute die was vastgemaakt aan de gondel van een ballon. Op 10 november 1798 was ze al de eerste vrouw ter wereld die een ballon bestuurde. In 1801 trouwt ze met Garnerin, volgens haar het grootste risico van allemaal.

1798   In Overmere bij Dendermonde (Oost-Vlaanderen) breken wanordelijkheden uit die tot de Boerenkrijg zullen leiden. Spoedig daarna breidt de opstand zich namelijk uit over de Antwerpse Kempen, het Hageland en Limburg. De opstand speelt zich af in de periode dat onze gewesten geannexeerd waren door Frankrijk, een bezetting die twintig jaar heeft geduurd (1795-1815).

Het verzet tegen de Franse politieke is enorm. Afgezien van de bezetting zelf is er de kerkpolitiek: alle geestelijken moesten de eed van trouw aan de Republiek, zeg maar aan de revolutionaire ideologie afleggen. Buiten de kerk mogen priesters geen soutane meer dragen. Alle kloosterorden worden opgeheven en hun bezittingen openbaar verkocht ten bate van de Franse staatskas. De pastoors mogen de burgerlijke stand niet meer bijhouden. Tegen ongehoorzame priesters wordt repressief opgetreden. Zo werden 585 priesters gearresteerd en 31 gedeporteerd naar een strafkolonie in Frans-Guyana. Gevolg van deze repressie is dat de kerk in de illegaliteit gaat en dat clandestiene erediensten worden georganiseerd.

Olie op het vuur is de Franse wet van 5 september 1798 (19 Fructidor VI) op de algemene dienstplicht. In principe moeten alle jongemannen tussen 20 en 25 jaar dienen in het Franse leger. Vooral de plattelandsbevolking in Vlaanderen verzet zich tegen deze conscriptie.

‘De Boerenkrijg is een volksopstand van een vrij grote, maar machteloze groep burgers tegen een overmachtig Frans republikeins leger’, noteert François van Gehuchten in het meest recente boek dat over deze Vlaamse opstand verscheen. Na aanvankelijke successen worden de slecht georganiseerde vrijheidsstrijders op 5 december 1798 bij Hasselt verslagen door het goed gedrilde Franse bezettingsleger.

1685   Overlijden in Rotterdam van Gerard Brandt (59), auteur, historicus en predikant. Hij wordt geboren als zoon van Gerard Brandt sr., horlogemaker, en Neeltje Jeroens. Zijn vader is regent van de Amsterdamse Schouwburg. Op zijn zeventiende schrijft Gerard jr. het toneelstuk De Veinzende Torquatus, dat later in de schouwburg wordt opgevoerd. Hij trouwt met Suzanne van Baerle en ze krijgen drie zoons die allen predikant werden. Van 1667 tot 1685 is Brandt predikant in Amsterdam.

Hij wordt een bekende schrijver in zijn tijd en heeft onder andere een Leven van Michiel de Ruyter en een Leven van Vondel (1682) op zijn naam staan. Het roemruchte verhaal van de ontsnapping van Hugo de Groot in een boekenkist werd door de publicatie van Brandt uit de mond van het dienstmeisje Elselina opgetekend en wordt een van de klassiekers van de Nederlandse geschiedschrijving.

In 1681 krijgt Brandt van Michiel de Ruyters zoon Engel de Ruyter opdracht een biografie over diens in 1676 overleden vader te schrijven. Dit werk, Het Leven en bedryf van den Heere Michiel de Ruiter, dat na hun beider dood in 1687 verschijnt, is een belangrijke bron van informatie over de admiraal. Deze zeer uitgebreide biografie van 1063 pagina’s die met medewerking van De Ruyters weduwe en kinderen werd geschreven, is voltooid door Brandts zoons Caspar en Johannes. Het boek is vele malen herdrukt en ook nu nog verkrijgbaar in facsimile.