13 januari. Net binnen: James Joyce overleden

Elk jaar   In Zweden en Finland wordt Sint Knoet (Tjugondag Knut of Tjugondag Jul) gevierd. Het is een folkloristisch feest dat twintig dagen na Kerstmis/Joel plaatsvindt. ‘Tjugondag Jul’ betekent: de twintigste dag van Joel/Kerstmis en markeert het einde van de kersttijd. Op deze dag wordt de kerstboom afgetuigd en de snoepjes en koekjes die de boom versierden, worden opgegeten. In Zweden wordt dat Julgransplundring (letterlijk ‘plunderen van de kerstboom’) genoemd. Daarbij wordt gedanst en gezongen.

In het Nederlands is deze dag ook bekend als Sint-Knoetsdag, in het Engelse St. Knut’s Day, in het Fins wordt hij Nuuttipukki genoemd.

Het feest is vernoemd naar Knoet Lavard, een Deense graaf die op 7 januari 1131 gedood werd door een rivaal in de strijd om de Deense troon. Hij wordt later heilig verklaard en zijn sterfdag wordt Sint-Knoetsdag. Omdat zijn sterfdag wel heel erg dicht bij Driekoningen (6 januari) ligt, besluit men in 1680 Sint Knoet te verplaatsen naar 13 januari.

1991   De Sovjet-Unie slaat met geweld een vreedzame opstand in Litouwen neer. Bij een aanval van het Rode Leger op het Litouwse televisiestation vallen 13 doden. Kort daarop is IJsland het eerste land dat de herwonnen Litouwse onafhankelijkheid erkent. Kort daarop valt de Sovjet-Unie uit elkaar en nog datzelfde jaar erkent het intussen zelf onafhankelijke Rusland het vrije Litouwen.

1978   Overlijden in Anderlecht van de dichter Maurice Carême. Bij zijn collega Geo Norge leerde hij de Waalse militante auteurs Charles Plisnier en Marcel Thiry kennen, maar evengoed de Vlaamse letterkundigen Abraham Hans en Karel Jonckheere. Carême leert Nederlands en maakt onder meer prachtige vertalingen van Guido Gezelle.

1974   Overlijden in Hasselt van Pierre Cox (59), Vlaams kunstschilder, die onder meer bekendheid kreeg als één van de zes Belgen die uitgenodigd werden om een doek te schilderen voor de wereldtentoonstelling Expo 58 in Brussel. Zijn werk Grote blauwe fluitspeler wordt aangekocht door de Belgische Staat. In Kuringen is een straat naar hem genoemd.

1973   De laatste autoloze zondag in België. In Nederland was dat op 6 januari 1973.

1972   Oprichting in Kassel (Frans-Vlaanderen) van de Michiel de Swaenkring, Vlaamsgezinde culturele vereniging voor de Zuid-Vlamingen.

1970   Geboorte in IJsbrechtum, Friesland, van de Nederlandse actrice, fotomodel en presentatrice Anna Marie Goddard, geboren Anna Marie Lampe. Ze maakt carrière in de VS en trouwt er met de Amerikaan Colin Goddard.

Sibilla Aleramo (1876-1960)

1960   Overlijden in Rome van Sibilla Aleramo, Italiaans schrijfster en feministe. Ze werd geboren als Rina Faccio. In 1899 verhuist ze met de familie van haar man naar Rome, waar ze toetreedt tot het bestuur van het tijdschrift Italia femminile. Ze wordt feministe, verlaat haar man en zoon en begint een ‘nieuw leven’. Snel huppelt ze van relatie naar relatie. Daar is onder meer de schrijver Giovanni Cena bij, directeur van het literaire tijdschrift Nuova Antologia. In 1906 publiceert ze haar eerste boek Una donna (Een vrouw), in hoge mate autobiografisch. Vanaf dan neemt ze auteursnaam Sibilla Aleramo aan.

1943   Britse bombardementen in Frans-Vlaanderen: vliegtuigen lossen honderden bommen op steden van de Rijselse agglomeratie. Men telt er 143 burgerdoden.

1941   Overlijden in Zürich van James Joyce (58), Iers schrijver en dichter. Hij overlijdt in Zwitserland na een oogoperatie. Joyce wordt beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers van de 20ste eeuw. Zijn meest bekende werk is Ulysses. Het boek telt haast 1000 bladzijden, maar de gebeurtenissen in Ulysses spelen zich af op diverse locaties in Dublin in ruwweg een etmaal.

1921   Eerste nummer van De Ploeg, Vlaams-nationaal weekblad dat in Antwerpen De Stormram opvolgt als orgaan van Het Vlaams Front. Het blad, onder de hoofdredactie van Herman Vos, staat intellectueel op een hoog peil, verdedigt het partijstandpunt inzake Godsvrede en zelfbestuur en voert vanaf de eerste nummers een pro-activistische campagne. De amnestie-eis staat in de hoofdartikels van Vos centraal, naast de Heel-Nederlandse visie.

Reimond Mattheyssens (1915-2010)

1915   Geboorte in Sint-Pauwels van Reimond Mattheyssens, Vlaams-nationaal politicus. Hij wordt van bij de oprichting in 1954 lid van de Volksunie (VU) en al een jaar later (tot 1962) VU-voorzitter voor de provincie Antwerpen. Van 1961 tot 1978 zetelt hij als volksvertegenwoordiger voor de Volksunie en ondervoorzitter van de VU-fractie. In 1970 verzet hij zich sterk tegen de Grendelgrondwet, met haar dubbele meerderheden, de uitbouw van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de pariteit in de regering en andere wetgevende maatregelen bedoel om de Vlaamse meerderheid te neutraliseren. Hij is dan ook een tegenstander van het Egmontpact.

Na de oprichting van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) in 2001 betuigt hij zijn steun aan deze nieuwe formatie.

1897   Geboorte in Amsterdam van de Nederlands actrice Vera van Haeften, artiestennaam van Dievera Kuhlkamp. Ze was in de periode van de stomme film een van Nederlands populairste actrices.

Sophie Tucker (1887-1966)

1884   Geboorte in Toeltsjyn (Oekraïne) van Sophie Tucker, Amerikaans zangeres en revueartieste, met haar ware naam Sonya Kalish. Ze stamt uit een joodse familie in Oekraïne, maar emigreert jong met haar familie naar Connecticut (VS). Ze wordt zangeres en comédienne. In het begin vlot het nauwelijks met haar carrière omdat ze te dik en lelijk wordt bevonden door potentiële werkgevers. Dat zingt ze dan zelfbewust van zich af in haar song Nobody loves a fat girl, but oh how a fat girl can love. Dat slaat aan, meer nog: ze wordt een van de populairste entertainers in de Verenigde Staten in de eerste helft van de 20ste eeuw en blijft zingen tot haar 80ste.

1552   Een van de grote stormvloeden aan de Nederlandse kust, de Sint-Pontiaansvloed, slaat in West-Friesland (‘de kop van Holland’) grote stukken veen weg. Bij Den Helder wordt vijftien meter duin weggeslagen. In Zeeland stromen vele polders onder. Het eiland Agger in Nederland verdwijnt voorgoed van de landkaart. Bath, Hinkelenoord en de lagere gebieden tussen Bergen op Zoom en Ossendrecht stromen geheel onder.

1426   Hertog Filips de Goede verslaat met zijn Vlaamse en Hollandse troepen het Engelse krijgsvolk dat Humphrey van Gloucester had gestuurd en dat in Zeeland, bij Brouwershaven op Schouwen was geland.

1151   Overlijden in Saint-Denis van Suger, Hij was een Vlaams monnik, afkomstig van Sint-Omaars. Suger lanceert de gotische bouwkunst en bouwt de abdij van Saint-Denis waarvan hij abt is. De Franse koning Lodewijk VI promoveert hem tot zijn voornaamste raadgever.